شاید اصطلاح درمان‌های دیجیتال در نگاه اول، آینده‌نگرانه و کمال‌گرایانه به‌نظر برسد، اما در حقیقت به وقوع پیوستن این تحول، آغاز شده است. درمان‌های دیجیتال (Digital Therapeutics) یا DTx یکی از نوآورانه‌ترین بخش‌های حوزه‌ی سلامت دیجیتال هستند. در این نوع از مداخلات که مبتنی بر شواهد طراحی شده و توسعه می‌یابند، فناوری حاصل از تعامل نرم‌افزارها و ابزارهای دیجیتالی در درمان، کنترل و حتی پیشگیری از بیماری‌ها و اختلالات، به ارزش‌آفرینی می‌پردازد.
در میان نام درمان‌های دیجیتال، رویکرد‌ها و لوازم تخصصی کادر درمان نیز، در کنار روش‌های تغییر رفتار و سبک زندگی به چشم می‌خورند. تاکنون درمان‌های دیجیتال بسیاری برای مدیریت بیماری‌هایی مانند دیابت نوع دو، نارسایی احتقانی قلب، چاقی و اضافه وزن، آلزایمر، زوال عقل، آسم، سوء مصرف مواد اعتیادآور، اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD)، فشار خون بالا، اضطراب، افسردگی و چندین مورد دیگر ارائه شده است.
درمان‌های دیجیتال چه هستند؟
به‌طور خلاصه می‌توان درمان‌های دیجیتال را مداخلاتی تعریف کرد که از فناوری‌های سلامت دیجیتال، با تکیه بر اپلیکیشن‌ها و یا بستر‌های مبتنی بر اینترنت، استفاده می‌کنند تا دسترسی و اثربخشی خدمات را بهبود بخشند. این درمان‌ها به‌طور مکمل و گاهی اوقات نیز به‌طور مستقل استفاده می‌شوند. استفاده از درمان‌های دیجیتال، در بیشتر موارد، مانند این است که یک پزشک شخصی همراه شبانه‌روزی داشته باشیم، بدون آن که هنگام دریافت خدمت، یک پزشک حقیقی وجود داشته باشد!
اگرچه استفاده از محصولات دیجیتالی در بهبود بهداشت و سلامت بشر اتفاق تازه‌ای نیست، اصطلاح درمان‌های دیجیتال از سال ۲۰۱۲ میلادی پا به منصه‌ی ظهور گذاشته است؛ جذابیت این حوزه چنان بوده که پس از ۵ سال به یک صنعت ۶ میلیارد دلاری تبدیل شده است!
برخلاف شباهت‌های محصولات سلامت دیجیتال، تفاوت‌هایی نیز میان آنان مشهود است. درمان‌های دیجیتال، در مقابل حوزه‌های دیگر که تنها به آموزش، اصلاح سبک زندگی، تغییر رفتار و ارائه‌دادن خدمات پایه می‌پردازند، به مطالعات بالینی و سیستم نظارتی بسیار جدی‌تری نیازمندند تا بتوان آن‌ها را به‌عنوان یک درمان پذیرفت.
از نگاهی دیگر، درمان‌های دیجیتال در مقابل دیگر دسته‌های موجود در سلامت دیجیتال، بیش از آن که به عنوان یک دسته‌ی جدید از خدمات و محصولات شناخته شوند، در حال تبدیل شدن به گلچینی از بهترین‌های آن‌ها برای یک کاربری تاییدشده است. دسته‌هایی که با درمان‌های دیجیتال گره خورده‌اند، مواردی همچون سلامت موبایلی یا mHealth مانند اپلیکیشن‌های تغذیه و پایشگرهای ورزشی، فناوری اطلاعات سلامت یا HIT مانند پرونده‌های الکترونیک و سیستم‌های ثبت اطلاعات، پوشیدنی‌ها (مانند حسگرهای بیومتریک)، پزشکی شخصی‌سازی‌شده و پزشکی از راه دور را شامل می‌شود.
هنگام مطالعه در رابطه با درمان‌های دیجیتال در زبان فارسی باید به تفاوت Therapy و Therapeutic، با وجود ترجمه‌ی یکسان، توجه شود. «درمان‌ها» در درمان‌های دیجیتال، در واقع افزون بر فعالیت‌ها و تحقیقاتی که سبب یک طرح درمانی مفهومی می‌شوند، هر آنچه را که به بهبود وضعیت و حال و شرایط کاربر در فاز تشخیص و مدیریت کمک کند را نیز می‌تواند تحت شرایطی شامل شود. در حقیقت Therapeuticها برخلاف Therapyها، هنوز به نتیجه‌های قطعی و قابل پیش‌بینی دست پیدا نکرده‌اند و ممکن است به آسانی نتوانند شخصی‌سازی شوند؛ البته فراموش نکنیم که همین عدم قطعیت است که فرصت نوآوری و کشف راهکارهای نوین را فراهم کرده است.
چرا درمان‌های دیجیتال؟
احساس نیاز و تمایل به استفاده از درمان‌های دیجیتالی در ارائه‌دهندگان و دریافت‌کنندگان خدمات سلامت، در همین چند سالی که از پیدایش آن می‌گذرد بسیار فراتر از انتظار بوده است. در گفت‌وگو با این افراد، به موارد زیر، به عنوان دلایل اصلی استفاده از این مداخلات، اشاره شده است:
-
امنیت و کارآمدی بالا در کنار حفظ حریم شخصی بیمار
-
پیشرفت مشهود در کیفیت و اثربخشی خدمات بهداشتی-درمانی
-
صرفه‌ی اقتصادی و هزینه-اثربخشی مناسب
-
تسهیل دسترسی از راه دور به خدمات درمانی ایمن و موثر از نظر بالینی
-
امکان مقیاس‌پذیری بالا
-
امکان مدیریت و مراقبت داده‌محور و تصمیم‌گیری بر مبنای آمار
همچنین در شرایطی مانند شیوع ویروس کووید-۱۹ که هم‌اکنون در سراسر جهان سبب قرنطینه‌ی خانگی و انزوای اجتماعی و در نتیجه بروز آثار مخرب روانی شده، اهمیت برخی راه‌حل‌ها و مداخلات درمانی دیجیتال دوچندان شده‌است؛ به‌ویژه مداخلاتی که افزون‌بر موارد بالا از مزیت عدم برخورد با افراد ناشناس در مراجعه‌های درمانی و خطر مواجهه با ویروس نیز برخوردارند، چرا که امروزه بیش از پیش رعایت فاصله‌ی اجتماعی، به یک اولویت جهانی تبدیل شده است.
به‌طور کلی می‌توان گفت عواملی در اکوسیستم سلامت در حال دگرگونی است که سبب بروز و پررنگ‌تر شدن این نیاز شده‌اند و از این عوامل می‌توان موارد زیر را نام برد:
-
افزایش هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی
-
تغییر مدل‌های مراقبت به سمت بازپرداخت مبتنی بر ارزش
-
تمایل کارفرمایان به بهبود کیفیت مراقبت‌ها در کنار حفظ و ارتقا‌ی نیروی کار
-
گسترش استفاده از تلفن‌های هوشمند و تمایل بیشتر کاربران به خودمراقبتی نسبت به دهه‌های گذشته
-
حمایت سرمایه‌گذاران (به‌ویژه صندوق‌های سرمایه‌گذاری) از محصولات و خدمات این حوزه
شرح چند ایده‌ی اجراشده برای درک بهتر
موارد زیر، خلاصه‌ی چند نمونه از کلیات کسب‌وکارهایی است که در این حوزه نقش‌آفرینی می‌کنند:
استارتاپ آمیکو Amiko
این استارتاپ دستگاهی بر پایه‌ی هوش مصنوعی و فناوری اینترنت اشیا برای مدیریت و پایش مراحل درمان برای داروهای تنفسی طراحی و تولید کرده است. در این دستگاه از حسگرهایی استفاده شده که داده‌های تنفسی بیمار را جمع‌آوری کرده و با پیوستن به اسپری‌های درمانی بیماران تنفسی، امکان اتصال آن‌ها به تلفن‌همراه را فراهم می‌کند.
استارتاپ پروپلر هلث (Propeller Health) نیز محصول مشابهی برای بیماران مبتلا به آسم و COPD ارائه کرده است تا بر دوز مصرف، تعداد دفعات مصرف و موارد مختلف کنترل داشته باشند.
استارتاپ آکیلی Akili
آکیلی بازی‌های ویدئویی برای تشخیص، ارزیابی و درمان بیماری‌های شناختی تولید می‌کند. بازی‌های آکیلی با مطالعات بالینی از نظر میزان اثربخشی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. آکیلی بازی‌هایی برای بیماری‌ها و اختلالاتی مانند کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)، اوتیسم (ASD)، افسردگی (MDD) و مالتیپل اسکلروزیس (MS) تولید کرده است. در میان سرمایه‌گذاران آکیلی، نام شرکت‌های داروسازی فایزر و مرک نیز به چشم می‌خورد.
استارتاپ دیجیتال تراپیوتیکس Digital Therapeutics
اولین محصول دیجیتال تراپیوتیکس، اپلیکیشن Quit Genius است که به هر فرد برنامه‌ی شخصی‌سازی شده برای ترک سیگار می‌دهد. این اپلیکیشن توسط اپ‌استور شرکت اپل به‌عنوان اپلیکیشن برگزیده برای ترک سیگار انتخاب شده است. این استارتاپ محصولات جانبی مانند آدامس‌های نیکوتینی (که تعدادی از طرح درمانی داخل اپلیکیشن بر اساس آن است) را نیز به فروش می‌رساند.
استارتاپ کیوراَپ CureApp
محصول این استارتاپ در قالب مجموعه‌ای از یک اپلیکیشن تلفن‌همراه، یک سامانه‌ی مدیریت برای پزشک و کارکنان بهداشتی درمانی و یک دستگاه سنجش مونوکسیدکربن ارائه شده است. اپلیکیشن امکان ارائه‌ی راهنمایی شخصی‌سازی شده برای ترک سیگار و همچنین ربات برای گفتگوی هوشمند با مخاطب را دارد. دستگاه سنجش مونوکسید کربن نیز امکان صحت‌سنجی ترک سیگار را فراهم می‌کند. این استارتاپ ژاپنی توسط دو پزشک کارآفرین بنیان‌گذاری شده است.
استارتاپ ایکسآرهلث XRHealth
ایکسآرهلث نرم‌افزاری است که معاینه‌های فیزیکی و تمرین‌های درمانی را در محیط واقعیت‌مجازی و با استفاده از بازی‌وارسازی اجرایی کرده است. این استارتاپ نرم‌افزارها و بازی‌هایی را طراحی می‌کند که برای اندازه‌گیری و بهبود دامنه‌ی حرکات اندام‌ها، تقویت عضلات گردن، ستون‌مهره و اندام‌ها و ریلکسیشن و کاهش درد استفاده می‌شوند. نرم‌افزار با استفاده از هوش مصنوعی، حرکات بیمار را تحلیل کرده و نتیجه را در لحظه در اختیار کاربر و مراقبان سلامتی او قرار می‌دهد. استفاده از این محصول به عینک واقعیت‌مجازی و برای برخی بازی‌ها به لوازم جانبی دیگری نیز نیاز دارد.
همچنین از دیگر نمونه‌های موفق درمان‌های دیجیتال می‌توان استارتاپ‌های Omada در حوزه‌ی دیابت و پرفشاری خون، Pear therapeutics در حوزه‌ی اعتیاد، استکیزوفرنی، اضطراب، افسردگی و خواب، TalkSpace در حوزه‌ی سلامت روان، Kaia Health در حوزه‌ی دردهای مزمن، Maven Clinic در حوزه‌ی سلامت زنان و SwordHealth در حوزه‌ی توانبخشی و بازتوانی را نام برد.
این کسب‌وکارها ایده‌های جذابی مانند درمان اختلالات شناختی به کمک بازی‌های ویدیویی درمانی، بهبود کیفیت خواب از روش رفتاردرمانی شناختی کامپیوتری، آموزش مجازی فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی از راه دور، موسیقی‌درمانی نورولوژیک برای بهبود وضعیت عملکردی، گفتاری و شناختی پس از آسیب یا بیماری را به اجرا درآورده‌اند.
منبع: medleanmag
همچنین بخوانید:
همه آنچه درباره تحول دیجیتال سلامت باید بدانیم
تحول بیمارستان‌ها در عصر سلامت دیجیتال
نوآوری تکنولوژیک و اهمیت آن در حوزه سلامت