توانبخشی از راه دور معادل واژه انگلیسی-لاتین tele-rehabilitation است که به اختصار telerehab نیز نوشته می شود واژه tele-rehabilitation از دو بخش tele به معنی دور و rehabilitation به معنی بازتوانی یا توانبخشی تشکیل شده است.
نخستین بار مفهوم توانبخشی از راه دور توسط "سازمان ملی پژوهش در زمینه ناتوانی و بازتوانی آمریکا" (NIDRR) در سال 1997 ابداع شد.
توانبخشی از راه دور ارائه خدمات توانبخشی از راه دور، از طریق اینترنت و شبکه های ارتباطی از جمله مخابرات می باشد.

در واقع توانبخشی از راه دور ، بخشی از پزشکی از راه دور (تله مدیسین) می باشد که به ارئه خدمات توانبخشی بدون نیاز به حضور فیزیکی بیمار می پردازد.

توانبخشی از راه دور

بیشتر این خدمات توانبخشی به دو بخش تقسیم می شوند :  ارزیابی بالینی (توانایی های عملکردی بیمار در محیط) و درمان بالینی.

بعضی از خدمات تشخیصی یا درمانی توانبخشی که تاکنون به عنوان خدمات توانبخشی از راه دور قابل ارائه بوده اند ، عبارتند از: ویزیت و بررسی وضعیت بیمار توسط پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، ویزیت بیمار توسط متخصص مغز و اعصاب، ارتوپد یا روماتولوژیست، انجام جلسات آموزش ورزش یا تمرین درمانی توسط کارشناسان فیزیوتراپی و کاردرمانی، انجام جلسات گفتاردرمانی، ارائه مشاوره روانشناسی به بیماران، و انجام جلسات تغذیه و رژیم درمانی برای بیماران مبتلا به مشکلات وزن یا تغذیه (به عنوان بخشی از تیم توانبخشی).

خدمات توانبخشی از راه دور به روشهای مختلفی قابل ارائه هستند. ساده ترین روش ارتباط از راه دور تماس تلفنی می باشد، روشهای جدیدتر شامل پرسش و پاسخ متنی (چت) بین بیمار و پزشک یا بیمار و تراپیست یا در مرحله بعد ارتباط صوتی-تصویری (ویدئوکنفرانس) بین این دو می باشد. از طریق ارتباط ویدئوکنفرانس بیمار می تواند همزمان توسط چندین متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد (مشاوره پزشکی آنلاین). به مرور نرم افزارهای پیشرفته تری در جهت سهولت یا کارآمد تر کردن این ارتباط طراحی شده و به بازار آمده اند. مانند نرم افزارهایی که وضعیت، جهت و سرعت حرکت بیمار را از طریق دوربین تلفن همراه می سنجند و در اختیار پزشک/درمانگر می گذارند.

اهمیت توانبخشی از راه دور

روزانه شاهد افزایش جمعیت سالمندان و همچنین افزایش بیماری‌های مزمن دوران سالمندی هستیم که این افراد سالمند نیازمند توانبخشی و متخصصان توانبخشی می باشند. از طرفی سن بروز برخی بیماریهای ناتوان کننده بسیار مهم مانند سکته مغزی در حال پایین آمدن است و هر روز تعداد بیشتر از افراد فعال جامعه را درگیر خود می کند. برخی بیماریهای مهم دیگر نیز اصولاً بیشتر در سنین پایین تر افراد را درگیر می کنند (مانند ضایعات نخاعی، صدمات مغزی، بیماری ام اس).

متأسفانه حتی در پیشرفته ترین جوامع و در کشورهای توسعه یافته نیز اغلب این افراد خدمات کامل توانبخشی را دریافت نمی کنند. دلایل این امر به طور خلاصه شامل موارد زیر می باشد:

-   تعداد پزشکان متخصص توانبخشی یا کلینیکهای تخصصی توانبخشی کم بوده و فاصله مکانی آنها با بیمار اغلب زیاد است

-   جابجایی بیمار با مشکل حرکتی و انتقال آنها به مراکز توانبخشی گاه بسیار مشکل است. این در حالی است که این بیماران برای دریافت این خدمات باید مرتباً به مراکز درمانی مراجعه  کنند (گاه برای چندین ماه).

-   بسیاری از بیماران در روستاها یا شهرهای کوچک زندگی می کنند که اصولاً دسترسی به متخصصین یا مراکز درمانی تخصصی توانبخشی امکانپذیر نیست.

-  هزینه رفت و آمد و مراجعه حضوری به مراکز درمانی توانبخشی در طولانی مدت زیاد است (بخصوص با توجه به عدم پوشش یا پوشش بسیار ناقص بیمه ها برای خدمات توانبخشی).

-   رفت و آمد مکرر بیماران برای دریافت خدمات توانبخشی علاوه بر خود بیمار، افراد خانواده و همراهان وی را نیز درگیر کرده، وقت و هزینه بسیار زیادی از ایشان می گیرد.

-   درمان توانبخشی معمولاً چند وجهی بوده و نیازمند ارتباط با طیف وسیعی از ارائه دهندگان خدمات سلامت مانند متخصصین پزشکی (در تخصصهای مختلف) و کارشناسان فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، روانشناسی و تغذیه می باشد. مراکز بسیار معدودی هستند که تمام تخصصهای فوق را در اختیار داشته و امکان مشاوره و تبادل اطلاعات بین آنها را برای ارائه خدمات بهینه به بیمار فراهم کنند.

توانبخشی از راه دور با از میان بردن موانع فیزیکی مشکلات فوق را تا حد زیادی برطرف کرده و این امکان را می دهد که بیماران حتی از محروم ترین و دورافتاده ترین نقاط به امکانات توانبخشی شهرهای بزرگ دسترسی داشته باشند و این کار را از بدون نیاز به هرگونه جابجایی و از منزل خود انجام دهند.

فناوری‌های مورد نیاز در توانبخشی از راه دور

در توانبخشی از راه دور از فناوری‌های ارتباطی و مخابراتی مختلفی استفاده می شود. در ابتدا از خدمات تلفنی قدیمی و از خطوط تلفن معمولی آنالوگ استفاده میشد ولی با پیشرفت فناوری امروزه ،تلفن‌های همراه که همه جا در دسترس هستند ، برنامه های موبایلی که قابلیت تماس تصویری دارند و خطوط اینترنت پر سرعت این امکان فراهم شده که این خدمات راحتتر قابل ارائه باشند. برخی از تکنولوژیهایی که در زیر نام می بریم در گذشته یا اکنون برای ارائه خدمات توانبخشی از راه  دور استفاده شده اند و برخی دیگر آینده این بخش از پزشکی را خواهند ساخت:

-    ارتباط تلفنی صوتی

-    ارتباط تلفنی تصویری

-    ارتباط ویدئوکنفرانس اینترنتی

-    تکنولوژی واقعیت مجازی (Virtual Reality)

-    تکنولوژی ثبت حرکت (Motion Capture)

-    تکنولوژی سنسورهای پوشیدنی (Wearable Sensors)

-    تکنولوژی حس لمس از راه دور (Haptic Technology)

-    رابط مغز-کامپیوتر (Brain-Computer Interface)

-    خدمات پرونده الکترونیک سلامت یا پرونده شخصی سلامت (HER/PHR services)

منبع:hamrahsalamat

همچنین بخوانید:

ویزیت از راه دور میتواند به میزان یک ویزیت حضوری برای افراد دارای اختلالات عصبی موثر باشد

بهداشت دهان و دندان و پزشکی از راه دور

ارائه آنلاین خدمات فیزیوتراپی از راه دور