بیمارستان سیار، یک مرکز درمانی یا یک بیمارستان کوچک با تجهیزات پزشکی لازم است که می‌توان آن را در زمان کوتاهی به مکان مورد نظر حمل و راه اندازی و شروع به بهره‌برداری کرد. بیمارستان سیار بایستی بتواند حداقل خدمات پزشکی و درمانی را برای بیماران یا زخمی‌ها در شرایط بحرانی همچون جنگ و بلایای طبیعی فراهم نماید.همچنین بیمارستان های سیار میتواند مقر مناسبی برای ایستگاه های تله مدیسین در مناطق جنگی،دور افتاده و بین راهی باشد.

طراحی بیمارستان سیار به صورت ماجولار انجام می‌شود و هر ماجول بر روی یک تریلر یا کامیون یا اتوبوس نصب می‌گردد و نهایتاً بیمارستان سیار از کنار هم قرار گرفتن ماجول‌های مختلف تشکیل می‌شود. بعضی از ماجول‌ها طوری طراحی می‌شوند که به صورت مستقل نیز می‌توانند خدمات لازم را ارائه دهند. در بیمارستان سیار همه ماجول‌ها روی چرخ قرار دارند و می‌توانند روی جاده حرکت نمایند و به آسانی به جایی دیگر منتقل شوند. در این ماجول‌ها، فضای درمانی لازم و تجهیزات مورد نیاز، برای ارائه خدمات پزشکی، درمانی و حتی جراحی‌های حیاتی، لحاظ شده‌است و امکان انتقال مجموعه، برپایی سریع و آغاز به بهره‌برداری در کمترین زمان، برای چنین بیمارستانی متصور است.

بیمارستان سیار ارائه خدمات درمانی و پزشکی حیاتی را برای بیماران و زخمی‌ها در شرایط بحرانی، و در نزدیکی محل حادثه و پیش از انتقال آنان به یک بیمارستان دائمی را فراهم می‌آورد. در بیمارستان سیار، با توجه به وضعیت مجروح و درجه وخامت بیمار، می‌توان روند درمان را در بیمارستان سیار کامل نمود یا بر حسب ضرورت، فقط به تثبیت وضعیت بیمار اقدام نموده و سپس آن را به مرکز درمانی دیگر اعزام کرد.

در طی صدها سال، نیاز ارتش‌ها به نجات جان سربازان زخمی در میدان جنگ، به پیدایش و توسعه پزشکی نظامی منجر شده‌است.

در واقع جنگ همیشه به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم موجب پیشرفت در علم پزشکی شده‌است. در این راستا، بیمارستان‌های سیار و بیمارستان‌های صحرایی برای کمک به ارائه خدمات سریع تر و مطلوب تر پزشکی و درمانی در جبهه‌های جنگ به وجود آمده و توسعه یافته‌اند.

می‌توان "بیمارستان سیار" را نمونه مدرن تر و به روز تر "بیمارستان صحرایی" و همچنین نمونه بزرگتر و جامع تر " واحدهای نظامی و سیار جراحی " (Mobile army surgical hospital) موسوم به MASH در نظر گرفت که به نجات جان انسان‌ها و بهبود انجام فرایند درمان در بلایای طبیعی و جنگ می‌کنند.

از آنجایی که بیمارستان سیار بایستی بسیاری از تجهیزات پزشکی و فضاهای درمانی را شامل بوده و بتواند آن فضاها و تجهیزات را به سادگی به جای دیگر منتقل کند احتیاج به پلت فرم‌های خاصی دارد.

پلت فرم میزبان بیمارستان سیار، می‌تواند باکس عقب یک کامیون یا اتاق روی یک تریلی یا فضای داخلی یک اتوبوس باشد.

از آنجا که پروتکل‌های درمانی بیمارستان‌های سیار مشابه با بیمارستان‌های دائمی بوده و قوانین و معیارهایی یکسان و مشابهی با آن‌ها دارند، بنابراین پلت فرم بیمارستان سیار باید بسیار انعطاف‌پذیر و کارآمد و مناسب برای طراحی یک مرکز بهداشتی و درمانی و جراحی باشد که در نهایت بتواند کارکرد و فضاها و تجهیزات شبیه به یک مرکز بیمارستان دایمی را داشته باشد.

از نظر تنوع انجام خدمات پزشکی یا ظرفیت تخت‌های بستری، بیمارستان سیار و بیمارستان صحرایی شبیه به هم می‌باشند و به‌طور کلی می‌توان گفت که یک بیمارستان سیار بزرگتر از واحدهای ارائه کمک‌های اولیه (واحدهای امدادرسانی و کمک‌های اولیه که ممکن است در یک ایستگاه یا در یک یا چند آمبولانس ارائه شود) و کوچکتر از یک بیمارستان دائمی است.

همچنین، در شرایط اضطراری بیمارستان سیار را می‌توان به یک بیمارستان صحرایی دیگر متصل کرد و ظرفیت تخت‌های بستری را افزایش داد یا برای بیماران و مجروحان بدحال، خدمات درمانی بهتری را فرآهم آورد.

با توجه به قوانین بین‌المللی حقوق بشر از جمله کنوانسیون ژنو مبنی بر ممنوعیت حمله به پزشکان و آمبولانس‌ها و بیمارستان‌ها نشان‌گذاری شده با علامت صلیب سرخ یا هلال احمر، بیمارستان‌های سیار هم بایستی از هر حمله‌ای مصون باشند.

بیمارستان سیار یا بیمارستان صحرایی

پلت فرم اولیه بیمارستان‌های سیار اتاق یک تریلر، باکس پشت کامیون، یا فضای آمبولانس یا اتوبوس است که همه آن‌ها قابلیت حرکت در جاده را دارا می‌باشند، در حالیکه ساختار اصلی یک بیمارستان صحرایی چادر و کانتینر است. در بیمارستان صحرایی، چادر و تمام تجهیزات لازم پزشکی در کانتینر قرار داده شده و در نهایت این کانتینرها از طریق، هواپیما، قطار، کشتی، کامیون یا تریلر قابل انتقال خواهند بود.

بنابراین بیمارستان سیار یک واحد متحرک است و می‌تواند با نیروی محرکه داخلی (مشابه کامیون، اتوبوس یا آمبولانس) یا به کمک نیروی محرک یک کشنده (مشابه تریلر) در جاده حرکت نماید؛ اما بیمارستان صحرایی صرفاً یک واحد قابل جابجایی است.

جنس بدنه در بیمارستان سیار، یک لایه عایق حرارتی به همراه دو لایه ورق فولادی یا فایبرگلاس است، اما چادرهای بیمارستان صحرایی از پارچه یا برزنت ساخته شده‌اند لذا گندزدیایی یا ضدعفونی کردن محیط داخلی بیمارستان سیار بسیار راحت‌تر از بیمارستان صحرایی قابل انجام است به همین خاطر در رعایت پروتکل‌های بهداشتی بیمارستان‌های سیار نسبت به بیمارستان‌های صحرایی دارای ارجهیت می‌باشند.

به علت ایزولاسیون بهتر دیواره‌های بیماستان سیار انجام سرمایش و گرمایش در بیمارستان‌های سیار راحت‌تر و با صرف انرژی کمتر صورت می‌پذیرد.

و در نهایت در برپایی یک بیمارستان صحرایی معمولاً احتیاج به جرثقیل و لیفتراک نیز است در حالیکه در راه انداری و استقرار یک بیمارستان سیار احتیاج به چنین ادواتی بسیار کمتر است.

ساختار بخش‌های مختلف یک بیمارستان سیار

ساختار بخش‌های مختلف یک بیمارستان سیار می‌تواند با توجه به کاربرد آن متفاوت باشد.

با توجه به پلت فرم‌ها و ساختار بدنه و مکانیزم‌های برپایی ماجول‌های مختلف، می‌توان یک بیمارستان سیار را به سه قسمت ذیل تقسیم‌بندی کرد.

انواع مختلفی از تریلر استفاده شده در بیمارستان‌های سیار

• راهروها
• فضاهای کمکی (رفاهی و خدماتی و تجهیزات جانبی)
• فضاهای درمانی

ساختار فضاهای کمکی (رفاهی، خدماتی، تجهیزات جانبی)

هر بیمارستان به غیر از بخش‌های پزشکی، نیازمند تأسیسات مکانیکی و برق، فضای تعمیر و نگهداری، واحد ایمنی و بهداشت، بخش‌های اداری، دفاتر خدمات ارتباطی، انبار، اتاق تجهیزات خاص، فضای مدیریت و فرماندهی، توالت، حمام، سرویس بهداشتی، آشپزخانه، تأمین، و آماده‌سازی و توزیع مواد غذایی، خوابگاه کارکنان و پزشکان، تولید و توزیع انرژی الکتریکی، تصفیه آب و مخازن ذخیره‌سازی آب است.

این تجهیزات و فضاها را می‌توان بر روی اتاق تریلرهای استاندارد تعبیه نمود.

فضاهای درمانی

بیشتر بخش‌های پزشکی بیمارستان‌های سیار را می‌توان در تریلرهای پزشکی ویژه یا تریلرهای قابل گسترش (بازشو) اجرا نمود.

یک بیمارستان سیار می‌تواند عمده بخش‌های یک بیمارستان دائمی را شامل باشد، بنابراین تمام یا برخی از بخش‌های زیر می‌تواند بخشی از یک بیمارستان سیار در نظر گرفته شود.

• تصادف و اورژانس (A&E)
• تریاژ
• تروما
• استریل و ضدعفونی
• بخش بستری
• تصویربرداری پزشکی بخش (X-Ray، سونوگرافی، CT scan , MRI)
• جراحی عمومی

• ICU, CCU و بازیابی
• بیهوشی
• داروخانه
• آزمایشگاه
• درمانگاه‌ها و کلینیک‌های عمومی یا تخصصی
• سلامت زنان
• پذیرش
• آسیب‌شناسی
• خدمات عمومی (خدمات پشتیبانی): مانند حمل و نقل، پذیرایی، خانه‌داری و نظافت عمومی، بازرسی و حراست، بهداشت و ایمنی، مخابرات، شستشو و ضدعفونی لباس‌ها و مدیریت داخلی بیمارستان، مدیریت پارکینگ‌ها، ثبت و کنترل هویت نوزادان متولد شده، کنترل دسترسی‌ها و مدیریت آن‌ها، دوربین مدار بسته و غیره.

بخش‌های زیر ممکن است جزو بخش‌های ضروری یک بیمارستان سیار تلقی نشوند اما با توجه به شرایط حادثه، زمان یا مکان آن، برخی از این بخش‌ها می‌تواند به بیمارستان سیار اضافه شود:

• ماموگرافی
• قلب و عروق
• مشاوره و خدمات روانشناسی به بیماران یا اطرافیان آنها
• خدمات سالمندان
• گوارش
• زنان
• هماتولوژی
• بهداشت و ایمنی
• مدیریت اطلاعات

داخل بیمارستان سیار، بخش بستری و تشخیص

• بخش زنان و زایمان
• میکروبیولوژی
• نوزادان
• نفرولوژی
• تغذیه و رژیم‌های غذایی
• انکولوژی
• چشم پزشکی
• ارتوپدی
• ENT (گوش و حلق و بینی و گلو)
• مدیریت درد
• بایگانی پزشکی
• مددکاری اجتماعی
• فیزیوتراپی
• خرید و تأمین اقلام و کارپردازی
• پرتودرمانی
• روماتولوژی
• اورولوژی

منبع: ویکیپدیا

همچنین بخوانید:

مروری بر تله رادیولوژی

تله کاردیولوژی چیست؟

کاربردهای AR و VR در پزشکی از راه دور