ویژگی‌های اختصاصی محیط، عاملی مهم در موفقیت استارتاپ سلامت
پروفسور تارن کانا، استاد دانشکده کسب و کار هاروارد، مطالعات زیادی روی تفاوت‌ها و عوامل موفقیت کسب و کارها در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه داشته است. او ویژگی‌های اختصاصی هر جامعه را عاملی مهم بر موفقیت یا شکست کسب و کارها می‌داند و توجه به این ویژگی‌ها را «هوش بافتی» (Contextual Intelligence) می‌نامد. در واقع آنچه او بر آن تأکید دارد این است که محدودیت‌های محیطی متفاوتی روی اجرای یک ایده در جوامع مختلف اثر می‌گذارد که باید به آنها دقت نمود.
محیط کسب و کار سلامت ایران و نحوه اثرگزاری آن بر موفقیت استارتاپ سلامت
برای تعیین ویژگی‌های هر جامعه که بر کسب و کارهای آن اثر می‌گذارد، باید ابعاد مختلف را بررسی نمود. از طرفی، عوامل محیطی موثر بر موفقیت استارتاپ سلامت، برای هر استارتاپ، براساس تکنولوژی، مشتریان یا زمینه فعالیت آن می‌تواند متفاوت باشد. برخی ویژگی‌های خاص کشورمان را که استارتاپ‌های سلامت یا افرادی که قصد راه‌اندازی استارتاپ سلامت دارند باید به آنها توجه کنند در ادامه آورده‌ایم:
نظام سلامت ایران
آشنایی با ساختار نظام سلامت برای شناسایی درست نیازهای جامعه، شکاف‌های موجود در ارائه خدمات سلامت، طراحی مدل درآمدی متناسب با نظام پرداخت و حتی انتخاب گروه مشتری مناسب لازم است.
برای مثال بخش عمده‌ای از خدمات سلامت در کشور ما در پایگاه‌های بهداشت، مراکز بهداشت و بیمارستان‌های سطح دوم و سوم ارائه می‌شوند. سطح خدمات در این مراکز، متفاوت است و هرکدام نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارند.
قوانین و مقررات سلامت
سرعت نفوذ تکنولوژی و به کار‌گیری آن در کسب و کارها فراتر از توان سیاست‌گذار برای انطباق است. بنابراین، تعجبی ندارد اگر برای بسیاری از نوآوری های سلامت هنوز قانونی وضع نشده است.
این مسأله چالش‌های بسیاری را در مسیر راه‌اندازی استارتاپ قرار می‌دهد. در نبود قانون شفاف و مشخص نبودن متولی امور، هر نهادی ممکن است ادعای مسؤولیت کند و فعالیت‌ها را با مشکل مواجه نماید. یا ممکن است پس از گذشت مدتی، مقررات به نحوی وضع شوند که فعالیت بعضی استارتاپ‌ها –پس از مدت‌ها فعالیت- ناگهان غیرقانونی تلقی شود.
البته، این یک روی سکه است و می‌توان از زاویه‌ای دیگر هم به آن نگاه کرد. نبود ساز و کار قانونی، فرصتی است تا کارآفرینان پیش از آنکه مجبور شوند زمان و هزینه فراوانی را صرف مسیرهای قانونی کنند، بتوانند کسب و کار خود را با مشتریان بیازمایند و حتی آن را توسعه دهند.
به هر حال، نمی‌توان انتظار داشت سیاست‌گذار در چشم برهم‌زدنی مقررات لازم را تعیین و اجرا نماید. اما اگر استارتاپ ها نیازها را به خوبی شناسایی و برای رفع آنها اقدام کنند و بتوانند ارزشی واقعی خلق نمایند، زمانی که قانون‌گذار متوجه این حوزه شود و برای ساماندهی آن تلاش کند، نمی‌تواند فعالیت استارتاپ ها را نادیده بگیرد.
گاهی هم ممکن است مانند آنچه در ماه‌های اخیر و با شیوع کرونا رخ داد، به طور اتفاقی زمینه برای شکوفایی استارتاپ‌ها فراهم شود. در چنین موقعیتی، وجود استارتاپ‌هایی که خدمتی مناسب ارائه می‌دهند، موجب می‌شود سیاست‌گذار نیاز نوآوری را احساس کند و تعیین مقررات را ضروری ببیند.
شرایط اجتماعی و فرهنگی
فرهنگ، یکی از قدرتمندترین مؤلفه‌ها در تغییرات هر جامعه است. باورهای دیرینه مردم، فارغ از آنکه ریشه آنها چیست روی رفتار آنها و پذیرششان نسبت به نوآوری اثر می‌گذارد. بنابراین، ممکن است آنچه در یک کشور پذیرفته محسوب می‌شود، در کشوری دیگر با مقاومت روبه‌رو شود و پذیرش آن مدت‌ها طول بکشد.
بخش قابل توجهی از مردم ایران به اینترنت دسترسی دارند و این موضوع اغلب نشانه‌ای از در نفوذ تکنولوژی به حساب می‌آید. اما دسترسی به اینترنت و نحوه استفاده از آن، دو مسأله کاملا متفاوت هستند. با وجود اینکه تعداد زیادی از افراد از تلفن‌های همراه هوشمند استفاده می‌کنند، نمی‌توان با اطمینان گفت همه آنها از وجود اپلیکیشن‌های سلامت مطلع می‌شوند، به آنها اعتماد می‌کنند و آنها را به عنوان جایگزینی مناسب برای روش‌های سنتی می‌پذیرند.
از طرف دیگر، بخشی از جامعه که به راهکارهای دیجیتال دسترسی ندارند، اتفاقا همان گروهی هستند که نیازهای پاسخ‌داده نشده بسیاری دارند. تمرکز بر نوآوری‌های دیجیتال نباید منجر شود این گروه نادیده گرفته شوند، بلکه باید با خلاقیت، به دنبال راهی بود که تکنولوژی، عمیق‌ترین نیازها را پاسخ دهد.
شرایط اقتصادی
اغلب کارآفرینان به شرایط اقتصادی بیشتر از سایر عوامل توجه می‌کنند. زیرا تداوم و موفقیت هر کسب و کار وابسته به مشتریان است و وضعیت مالی مشتریان برای هر کسب‌وکاری مهم است.
استراتژی برخی بنیان‌گذاران در رویارویی با شرایط اقتصادی نامناسب، کوچک کردن گروه مشتریان است. هر زمان که احساس می‌کنند توان مالی افراد به نحوی است که احتمال دارد استفاده از محصول یا خدمت آنها را غیرضروری بدانند، مشتریان هدف خود را دهک‌های بالاتر اقتصادی در نظر می‌گیرند. اما توجه به شرایط اقتصادی تنها به معنای بازتعریف گروه مشتریان نیست.
در دوران رکود و شرایط سخت اقتصادی، نیک‌اندیشی و نوآوری به صورت توأمان می‌تواند به کسب‌وکاری بدل شود که ارزشی بسیار والا خلق می‌کند. البته، این نیازمند دغدغه و انگیزه برای کارآفرینی اجتماعی سلامت است. نمونه این کارآفرینی، بیمارستان مهرانه ایست. بیمارستان مهرانه، مرکزی برای درمان بیماران مبتلا به سرطان است که بخش عمده هزینه‌های خود را با کمک خیران تأمین می‌کند. با این وجود، بهترین تجهیزات را دارد و بالاترین کیفیت خدمات را ارائه می‌دهد.
فراهمی زیرساخت‌ها
براساس مطالعات پروفسور کانا، یکی از تفاوت‌های مهم کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، فراهمی زیرساخت‌ها است. فراهم کردن برخی زیرساخت‌هایی که در کشورهای توسعه‌یافته بدیهی و از پیش موجود محسوب می‌شود، در جوامع در حال توسعه سخت و هزینه‌بر است. با این حال، در هر جامعه متناسب با شرایط، جایگزین‌هایی برای زیرساخت‌ها وجود دارد. بنابراین، بنیان‌گذاران باید در طراحی مدل کسب‌وکار خود، راهکارهای موجود را مورد توجه قرار دهند.
چرا هوش بافتی برای موفقیت استارتاپ سلامت مهم است؟
با وجود اینکه محدودیت‌ها و عدم قطعیت راه‌اندازی کسب و کار در بازارهای نوظهور بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته است، این مسأله نباید باعث ناامیدی شود. در واقع تمامی جوامع پیشرفته هم زمانی این دوران را پشت سر گذاشته‌اند و کارآفرینان نقش مهمی در عبور از این مرحله دارند.
بسیاری از ویژگی‌ها و شرایط نامطلوب موجود، به مرور برطرف خواهد شد، حال یا توسط نوآوران ارزش‌آفرین و یا سیاست‌گذاران و مسؤولان. اما نمی‌توان تا آن زمان صبر کرد و هیچ کاری انجام نداد. بلکه باید با بهره‌گیری از هوش بافتی، شرایط محیطی استارتاپ خود را ارزیابی کرده و براساس آن استراتژی‌های مناسبی را انتخاب و اجرا کنیم. به این ترتیب می‌توانیم خطرهای پیش روی استارتاپ خود را کاهش دهیم.
تقویت هوش بافتی
آنچه در این مقاله گفته شد، تنها بخشی از ویژگی‌های محیط کسب و کار سلامت ایران هستند که روی موفقیت استارتاپ سلامت تاثیرگذارند. برای راه‌اندازی کسب و کار در هر حیطه‌ای لازم است به طور ویژه روندها، قوانین و تمامی عوامل موثر بر آن را بررسی کرده و در نظر گرفت.
برای تغییر آماده باشیم.
شرایطی مانند نبود قوانین و مقررات شفاف، همیشگی نیست و نهادهای مسؤول زمانی به لزوم آنها پی برده و آن را در اولویت قرار می‌دهند و یا سرعت نفوذ تکنولوژی‌های سلامت به قدری افزایش می‌یابد که سیاست‌گذاران برای کنترل آن ناچار به واکنش و وضع قوانین می‌شوند.
در هر صورت، باید برای تغییرات آماده بود. بنابراین در حالی که استارتاپ خود را براساس وضع موجود بنا می‌کنیم باید آینده را در نظر داشته باشیم و بتوانیم زمانش که رسید با چالاکی تغییرات لازم را اعمال کنیم.
از نوآوری‌ها الهام بگیریم.
مشاهده و بررسی استارتاپ های سلامت در سایر نقاط دنیا برای آشنایی با فرصت‌ها و وسعت دید بسیار مناسب است. اما نباید محیطی را که کسب و کار در آن اجرا شده از نظر دور داشت.
زمانی که برای انتخاب ایده استارتاپی، اجرای موفق آن ایده در نقطه‌ای دیگر از دنیا را ملاک قرار می‌دهیم، ناخودآگاه نقش محیط را از یاد می‌بریم و ممکن است به ذهنمان برسد با اجرای مدل کسب و کار آن استارتاپ می‌توانیم به موفقیت برسیم. در حالی که مدل کسب و کار آن استارتاپ، احتمالا پس از آزمون و خطای فراوان با آن جامعه جور شده و مختص آن محیط است. به همین دلیل می‌گویم بهتر است از نوآوری‌ها الهام بگیریم و ایده کسب و کار را خودمان، متناسب با شرایط خود شکل دهیم.
خودمان شکاف‌ها را پر کنیم.
پروفسور کانا برای کارآفرینی در بازارهای نوظهور دو راهکار ارائه می‌دهد. اول اینکه، کارآفرینان چالش‌های موجود را همان‌طور که هست بپذیرند و با در نظر داشتن آنها فعالیت کنند. نکاتی که بالاتر به آنها پرداختیم، در مورد همین راهکار بود.
اما راهکار دوم او این است که کارآفرینان خودشان برای از میان برداشتن موانع و شکاف‌های موجود اقدام کنند. به جای آنکه حل مشکلات را به عهده دولت بدانند، پیش‌قدم شوند و ذهن خلاقشان را برای حل این مشکلات به کار گیرند.
منبع: medleanmag
همچنین بخوانید:
۴ بعد نوظهور تحول سلامت دیجیتال که باید آنها را بشناسید
توصیه هایی برای گذر از تحول دیجیتال سلامت
۲۱ شغل آینده پزشکی و سلامت