همانطور که در مقاله پیش گفته شد استفاده از فناوری‌های ارتباط از راه دور جهت ایجاد ارتقاء یا تسریع خدمات سلامت را پزشکی از راه دور می‌گویند. این سیستم به وسیله بانک‌های اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان یا انتقال اطلاعات تشخیصی کار می‌کنم. در واقع پزشکی از راه دور به کاربردن ارتباطات الکترونیکی و فنآوری ارتباطات از راه دور برای انجام و پشتیبانی خدماتی از قبیل مراقبتهای بالینی از راه دور، آموزش و تعلیم دادن در زمینههای مرتبط به تندرستی به متخصصان و بیماران، توسعه بهداشت عمومی و اجرای مدیریت تندرستی است. پزشکی از راه دور یک اصطلاح جدید است که در استفاده از اطلاعات الکترونیک و تکنولوژی‌های ارتباطی برای فراهم آوردن خدمات و حمایت از مصرف‌کنندگان در زمانی که فاصله‌ای بین دو گروه خدمات گیرنده و خدمات دهنده وجود داشته باشد تعریف می‌شود. در حقیقت یک مفهوم جدید نیست این مفهوم برای سال‌های متمادی بصورت تلفن و فکس وجود داشته‌است. این مفهوم قبل از آنکه در سال ۱۹۷۰ توسط توماس برد بصورت پزشکی از راه دور بکار برده شود از ابتدای اختراع تلفن مورد استفاده بوده‌است. در ابتدا پزشکان سعی نمودند تا صداهای قلبی و ریوی را جهت بررسی توسط تلفن به سایر متخصصین انتقال دهند. این مفهوم شامل طیفی از مشاوره تا مراحل تخصصی تر مثل انجام جراحی از راه دور است. در این روش امکان کنترل و مدیریت بحرانهای ایجاد شده در زمینه بهداشت، درمان و سلامت نیز فراهم می‌شود. زمانی که به وسیله اینترنت، آزمایش‌ها و تشخیص‌های پزشکی درباره یک بیمار ی را در اختیار پزشکی دیگر در آن سوی جهان قرار می‌دهید و با وی مشورت می‌کنید، درحقیقت از پزشکی از راه دور استفاده کرده‌اید یا زمانی که یک پزشک معالج از طریق ارسال یک ایمیل ساده در مورد وضعیت بیماری یکی از بیمارانش با یکی از پزشکان متبحر در قاره‌ای دیگر مشورت می‌کند در واقع بخشی از این سیستم را بکار برده‌است. برقراری ارتباط پزشک و بیمار، معاینه از راه دور به کمک ارسال تصاویر رادیولوژی، ارسال سیگنال‌های حیاتی و گزارشهای متنی و صوتی شرح حال بیمار از یک سو و ارایه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص همچون جراحی از راه دور بصورت فرامین مکانیکی توسط پزشک، چرخه یک عملیات پزشکی از راه دور را تشکیل می‌دهد. پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه‌ای بهره می‌گیرد و با استفاده از تعداد زیادی فناوری‌های روز شامل تصویر زنده، صدای زنده، داده‌ها و تصاویر پزشکی، سیستم‌های ارتباطی، متن‌ها، عکس‌ها و پارامترهای حیاتی مرتبط با پزشکی، می‌توان خدمات پزشکی را از فاصله دور به مکانی دیگر ارایه داد.

امروزه دیگر مرز مشخصی میان علوم وجود ندارد. تخصص های فراوانی در حد فاصل علوم جای گرفته اند که سلامت الکترونیک و تله مدیسین (پزشکی از راه دور) از جمله آنهاست. در نگاه کلی نمی توان این علم را مختص علوم سلامت یا صرفا در حوزه فناوری اطلاعات دانست . واژه تله مدیسین، نخستین بار در سال ۱۹۲۰ بکار گرفته شد .این واژه برای توصیف جنبه های متنوعی از مراقبت های پزشکی از راه دور بکار می رود.

انجمن تله مدیسین بریتانیا، تله مدیسین را چنین تعریف می کند : ارائه خدمات درمانی در جایی که فاصله، فاکتور مهمی محسوب می شود ، توسط متخصصان حرفه ای با استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای تبادل اطلاعات صحیح در زمینه تشخیص، درمان و پیشگیری بیماریها و تحقیقات، با بهره گیری از جدیدترین دستاوردها در زمینه خدمات درمانی در راستای تامین هر چه بیشترسلامت افراد.

تله مدیسین یا پزشکی از راه دور روش تازه ای در مراقبت های بهداشتی، تشخیصی و درمانی است که با فرایندهای الکتر ونیکی و ارتباطی پشتیبانی می شود واژه تله مدیسین یا سلامت الکترونیک حدود پانزده سال پیش در کنار واژه هایی همچون پست الکترونیک، دولت الکترونیک و غیره به کار گرفته شد.

منظور از تله مدیسین استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در پزشکی است با این هدف که بتوان خدمات پزشکی را از راه دور و بدون نیاز با ارتباط معمول و رودروی بیمار و پزشک ار ائه نمود . مهمترین کاربرد تله مدیسین در مشاوره های الکترونیکی، آموزش، تهیه بانک های اطلاعاتی بیماران، هوش مصنوعی و پشتیبانی مدیریت سیستم های درمانی نیز کاربرد دارد. منظور از تله مدیسین یا پزشکی از راه دور انتقال اطلاعات از طریق سیگنال های الکتریکی و خودکار کردن خدمات بالینی و گرفتن مشاوره با کمک تجهیزات پزشکی الکترونیکی است.

بطور کلی منظور از تله مدیسین استفاده از فناوری ارتباطات و اطلاعات در پزشکی است با این هدف که بتوان خدمات پزشکی را ازراه دور و بدون نیاز به ارتباط معمول و رودرروی بیمار و پزشک ار ائه کرد که این امر مستلزم انتقال متن، تصویر، صوت، ویدئو و یاسیگنال های تبدیل شده الکتریکی است.

سازمان ملل متحد از تله مدیسین برای پایش وضعیت سربازان حافظ صلح استفاده می کند هر چند سربازان پیش از اعزام، معاینه پزشکی می شوند، اما آنها باز هم در معرض بیماریهای بومی مناطق و یا حوادث هستند. زیر ساخت های ارتباط از راه دور، در مناطق هدف، توسعه یافته اند و در نتیجه، سربازان می توانند از طریق ENT  و آزمایشگاهی، اولتراسوند و یا تله کنفرانس ارتباط داشته باشند. محدوده خدمات شامل پزشکی، تشخیص های پزشکی و دندانپزشکی، نتایج  ECGسپس برای تخصص های جراحی اعصاب، ارتوپدی، بیماریهای پوستی و دیگر بیماریها گسترش خواهد یافت.

انواع Telemedicine

۲-۱- زمان حقیقی real time (synchronous)

می تواند به سادگی یک مکالمه تلفنی تا پیچیدگی جراحی روباتیک باشد. در این نوع پزشکی از راه دور نیاز به حضور همزمان دو طرف و برقراری یک لینک ارتباطیreal time بین انها می باشد.از جمله پر کاربردترین اینها تجهیزات کنفرانس ویدیوئی می باشد.وسایل جانبی ای نیز وجود دارند که می توانند به کامپیوتر یا تجهیزات کنفرانس ویدیوئی متصل شوند مانند اتوسکوپ که امکان دیدن داخل گوش بیمار را فراهم میکند یا استتوسکوپ که امکان شنیدن صدای قلب بیمار را می دهد.تخصص های پزشکی که از این نوع پزشکی از راه دور در انها استفاده می شود:

پزشکی داخلی، توانبخشی، کاردیولو‍‍‍‍ژی، اطفال، زنان و زایمان، اعصاب.

   ۲-۲- ذخیره و ارسال store-and-forward(asynchronous)

عبارت است از اخذ دیتا های پزشکی (همانند تصاویر پزشکی ، سیگنالهای حیاتی…) و سپس ارسال انها به پزشک یا متخصص برای بررسیoffline. پس به حضور همزمان دو طرف نیازی نیست.تخصص های که در انها از این نوع استفاده می شود:آسیب شناسی، رادیولوژی، درماتولوژی.

برای تحقق و کاربرد تله­مدیسین در سطح گسترده، می‌توان ابزارهای زیر را به کار گرفت:

شبکه اینترنت، جهت آموزش و دسترسی به اطلاعات پزشکی و مشاوره.

-واقعیت مجازی با استفاده از شبیه‌سازها؛ به این ترتیب که افراد با کمک دستگاه‌های شبیه­ساز، به صورت آزمایشی، مهار‌‌ت‌ها و آموزش‌های لازم را جهت مواجهه با موقعیت‌های واقعی و حوادث غیرمترقبه، به دست می‌آورند؛ مانند: شبیه­سازی فوریت‌های پزشکی در میدان‌های جنگ و یا هنگام وقوع زلزله، سیل، آتش سوزی.

-استفاده از ویدیو کنفرانس و انجام مشاوره‌های ویدیویی.

-استفاده از کامپیوترهای جیبی و PDAها، توسط امدادگران، پزشکان و سایر افراد، جهت ارسال اطلاعات لازم و گرفتن مشاوره‌های فوری از هر نقطه از جهان.

-استفاده از لباس­های هوشمند، جهت ارسال وضعیت شخص به تیم پزشکی؛ مانند ارسال وضعیت و موقعیت جغرافیایی سربازان و مجروحان جنگی به امدادگران

پیشینه استفاده از فنآوری ارتباطات در فرایند درمان، به اواسط قرن هجدهم باز می گردد. در آن زمان از تلگراف و تلفن برای برقراری ارتباط میان اعضای تیم پزشکی استفاده می شد.

نخستین سازمانی که به طور جدی با مسأله پزشکی از راه دور مواجه شد، سازمان ملی فضانوردی ایالات متحده، ناسا بود. آنها نیاز داشتند که وضعیت سلامت فضانوردان خود را در موقعیت های مختلف کنترل نمایند. فضانوردان به کمک سیستم های پزشکی از راه دور به مراکزی نظیر ایستگاه میر مرتبط می شدند و سپس ارتباط ایستگاه با زمین انجام می شد و متخصصان مراکز درمانی بر روی زمین به کنترل و بررسی وضعیت سلامت فضانوردان می پرداختند. معمولا در مسافرت های فضایی کنفرانس های تصویری برنامه ریزی شده ای به طور خصوصی میان فضانوردان و پزشکانشان برگزار می شد و در این جلسات، پزشکان به بررسی وضعیت جسمانی آنها می پرداختند.

برخی از مراحل این فرایند نیازمند زیرسیستم های سخت افزاری پیچیده هستند، مانند جراحی از راه دور که علاوه بر انتقال متن، صوت و تصویر، نیازمند تبدیل، انتقال و بازخوانی فرامین پیچیده و دقیق مکانیکی است. با این حال بخش هایی از پزشکی از راه دور، مانند مشاوره های پزشکی به سادگی قابل انجام هستند. وقتی که پزشک معالج شما از طریق ارسال یک email ساده در مورد وضعیت بیماری شما با یکی از همکارانش در قاره ای دیگر مشورت می کند، در واقع بخشی از یک سیستم Telemedicine را بکار برده است.

کاربرد اصلی پزشکی از راه دور

پزشکی از راه دور دارای کاربرد متنوع و فن‌آوری وسیعی است که به منظور افزایش صحت و تندرستی فرد در جامعه صورت گرفته‌است.این پدیده می‌تواند با نوع اطلاعات ارسال شده (مانند آزمایشهای کلینیکی و رادیو گرافی‌ها)، نحوه ارسال این داده مشخص شده و معنی و مفهوم یابد. از پدیده مزبور در موارد زیر می‌توان استفاده عملی نمود:

بلایای طبیعی و جنگها

توسعه بهداشت در نقاط صعبالعبور

کنترل بیماریهای مزمن

پروازهای هوایی

مسافرتهای دریایی درجنگها

تشخیص، درمان، کنترل، پیگیری و مشاوره

آموزش ارائه کنندگان خدمت و مردم

منابع اطلاعاتی پزشکی شامل انواع بانکهای اطلاعاتی و پایگاههای دادههای پزشکی

 اهدافTele Medicine:

بهبود مراقبت از بیمار

بهبود دسترسی و مراقبت پزشکی برای نواحی روستایی و نواحی محروم

دسترسی بهتر به پزشکان برای مشاوره

در دسترس قرار دادن امکانات برای پزشکان جهت هدایت معاینات خودکار

کاهش هزینه های مراقبت های پزشکی ،انتقال بیمار و اسکان وی در مرکز درمانی

ایجاد خدمات مراقبت پزشکی (در سطح جغرافیایی و جمعیتی وسیع)

کاهش نقل و انتقال بیماران به مراکز درمانی

ایجاد فضای مراقبت مدیریت شده در بیمارستان ها و مراکز درمانی

همچنین بخوانید:

پزشکی از راه دور

چالش‌ها و مزایای فناوری پزشکی از راه دور

مروری بر توانبخشی از راه دور (بخش دوم)