توانبخشی از راه دور، یک زیر شاخه مهم از پزشکی از راه دور است. اگرچه ، در مقایسه با دیگر مباحث پزشکی از راه دور، تاریخچه آن نسبتا" کوتاه است ولی توانبخشی از راه دور، به سرعت به عنوان یک مبحث عملی مطرح شد. چراکه فن آوری اطلاعات و ارتباطات ،می تواند یک تاثیر زیاد روی سلامتی افراد ناتوان داشته باشد. مقایسه توانبخشی از راه دور با خدمات توانبخشی معمولی ، نشان میدهد که در روش توانبخشی از راه دور، ممکن است هزینه ها کاهش یابد و تاثیر کار زیادتر شود

تعریف توانبخشی از راه دور

کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات جهت ارائه خدمات توانبخشی از فاصله دور بوسیله ارتباط درمانگر با درمانجو یا درمانگر به درمانگر جهت ارزیابی،مداخله،درمان و مشاوره

اهمیت توانبخشی از راه دور

به دلایل زیر توانبخشی از راه دور اهمیت دارد:

1-    افزایش  شیوع بیماریهای مزمن و در نتیجه افزایش نیاز به خدمات توانبخشی

2-    افزایش امید به زندگی و افزایش جمعیت سالمندان

تعداد معلولان روز به روز افزایش میابد. دلایل عبارتند از:

-پیشرفت بهداشت و پزشکی ودر نتیجه افزایش طول عمر و افزایش تعداد سالمندان وهمچنین کاهش مرگ ومیر نوزادان و کودکان بیمار

-صنعتی شدن جوامع و ازدیاد بیماریهای روانی،حوادث وبیماریهای ناشی از کار

با افزایش تعداد معلولان نیاز به خدمات توانبخشی هم زیاد می شود. 11درصد جامعه را معلولان تشکیل میدهند. همچنین شیوع اختلالات گفتار و زبان 6 تا 10 درصد می باشد

3-    کمبود متخصصان توانبخشی و عدم توزیع مناسب این متخصصان در تمام نقاط جهان و عدم حضور آنها در مناطق محروم و روستایی و دورافتاده : در برخی موارد خاص تعداد متخصصان مجرب بسیار کم است. مثلا در کشور گفتاردرمان متخصص در شکاف کام ولب و همچنین کاشت حلزون گوش بسیار کم داریم در صورتی که بیماران مذکوردر اقصی نقاط کشور پخش هستند که این امر اغلب موجب مسافرتهای طولانی هفتگی ، مهاجرت و یا ترک درمان شده است.

4-    تعدادی که از نظر علمی در سطح بالایی هستند به خارج از کشور مهاجرت کرده اند و با توانبخشی از راه دور می توانند به کشور خدمت کنند.

5-    طولانی بودن فرآیند توانبخشی : برای یک فرد ناتوان ممکن است توانبخشی تا آخر عمر بطور مکرر نیاز باشد. در اغلب موارد جلسات توانبخشی باید از 2 تا 6 جلسه 45 دقیقه ای در هفته باشد که رفت و آمد برای بسیاری از مددجویان به خصوص گروه جسمی حرکتی مشکل میباشد.

6-     اهمیت و تاثیر زیاد توانبخشی در محیط طبیعی زندگی

7-    توانبخشی از راه دور در کاهش هزینه ها موثر است

8-    با استفاده از داده ها و اطلاعات ذخیره شده در جلسات توانبخشی از راه دور می توان به دانشجویان توانبخشی آموزش بالینی به شیوه الکترونیکی داد. همچنین به این طریق می توان به خوبی داده کاوی و تحلیل بر روی تکنیکهای توانبخشی انجام داد.

9-    ارائه خدمات به افراد ناتوان جسمی حرکتی که امکان تحرک کمی دارند باتوانبخشی از راه دور آسان است.

10-  مسایل فرهنگی و زبانی : مثلا" در رشته گفتاردرمانی تطابق کامل لهجه و زبان درمانگر و  درمانجو ضروری است. مثلا یک درمانجوی آذری زبان نیاز به یک درمانگر همزبان خود دارد که ممکن است چنین فردی در محل زندگی درمانجو نباشد. این امر می تواند لزوم وجود توانبخشی از راه دور را مشخص کند.

 تاریخچه پزشکی از راه دور و توانبخشی از راه دور

تاریخچه پزشکی از راه دور به سال 1880 میلادی برمی گردد. یعنی پس از اختراع  تلفن در سال 1876 . در سال 1957 در ایالت نبراسکای آمریکا یک پروژه پزشکی از راه دور برای سربازان انجام گرفت که در زمینه مسایل روانشناسی بود. در سالهای بعد پروژه های دیگر راه افتاد و سرانجام در سال 1997 اجرای نظام مند پزشکی از راه دور به تصویب رسید.

در سال 2003 اصطلاح  telehealth به جای واژه telemedicine  بکار رفت. در حال حاضر telemedicine به عنوان یک زیر مجموعه از telehealth محسوب می شود.

در سال 1998موسسه ملی پژوهش های ناتوانی و توانبخشی آمریکاتحقیق بر روی توانبخشی ازراه دور را آغاز کرد. تا سال 2010 بیشتر برنامه های سلامت از راه دور که توسط وزارت بهداشت آمریکا انجام می شد برای افراد ساکن روستاها و مناطق محروم بود که تاکید بیشتر آن بر سالمندان بود.

با دستگاه ها و ابزار پهن باند اینترنت ، بازار کار برای همه کارها و استفاده های محلی گسترده می شود. ما باید منتظر باشیم و ببینیم که چه استفاده هایی از توانبخشی از راه دور میشود چون ما یک راه دراز در استفاده از توانبخشی از راه دور در پیش داریم.

Theodoros  و Russel  در یک بررسی مشکلات توانبخشی از راه دور را بیان کردند که عبارتند از:

1.      اخذ مجوز در سراسر مرزهای ملی و بین المللی

2.      داشتن هم ارزی استانداردهای بالینی بین المللی

3.      مسائل مربوط به حریم خصوصی و دسترسی و حفاظت از اطلاعات سلامت بیمار

4.      مسائل مربوط به هزینه ها و پرداخت دستمزد و بیمه

5.      مسائل مربوط به مسوولیت کارکنان

6.       قوانین بین المللی مشاوره بالینی

علاوه بر مسائل بالا که Theodoros  و Russel  بیان کردند مشکلات زیر هم وجود دارد:

7.      مجهز بودن به فن آوری های پهن باند: بیشتر افراد ناتوان دسترسی کمتری به تجهیزات کامپیوتری و اینترنتی دارند.

8.      پذیرش و بکار بردن فن آوری پهن باند واینترنت توسط افراد ناتوان

9.      تعداد زیاد افراد ناتوان : در آمریکا حدود 12 درصد جمعیت دچار ناتوانی هستند.

10.  تنوع زیاد ناتوانی ها : جسمی حرکتی ، ذهنی ، روانی ، بینایی ، شنوایی و ...

11.  نرخ بالای بیکاری در افراد ناتوان : در آمریکا بیکاری در افراد ناتوان حدود 3 برابر بیکاری در افراد سالم است.

12.  افراد ناتوان اغلب از نظر مالی بی بضاعت هستند

13.  یکی از نیازهای افراد ناتوان نیاز به خدمات توانبخشی حرفه ای است که قابلیت انجام آن از را دور یک چالش است.

14.  میزان تاثیر توانبخشی از راه دور : یکی از چالشهای توانبخشی از راه دور این است که آیا توانبخشی از راه دور می تواند یک جایگزین موثر برای توانبخشی چهره به چهره باشد؟ آیا توانبخشی از راه دور می تواند هزینه ها را کاهش دهد؟ آیا توانبخشی از راه دور می تواند قابلیت دسترسی را به لحاظ جغرافیایی افزایش دهد؟ آیا توانبخشی از راه دور می تواند استفاده از منابع محدود را گسترش دهد؟

15.  مسائل مربوط به توانبخشی بیماران خارج از کشور از نظر تفاوت قوانین حقوقی و مالی

16.  مدیریت حجم زیاد داده ها و اطلاعات : چون توانبخشی یک فرآیند مکرر و طولانی مدت است در نتیجه داده ها و اطلاعات زیادی نیز تولید می شود اعم از : ویدیو ، صدا ، متن و تصاویر که باید این داده ها و اطلاعات ذخیره و سازماندهی و مدیریت شوند که این امر مشکل است.

همچنین بخوانید:

مزایای اینترنت اشیا در پزشکی

آشنایی با مزایای نسخه نویسی الکترونیک

چرا تحول سلامت دیجیتال مهم است؟