یکی از دانش‌هایی که از تقاطع دانش پزشکی با فناوری اطلاعات به وجود آمده و تاثیرات بسیاری بر نظام سلامت داشته است، انفورماتیک سلامت یا پزشکی است. انفورماتیک پزشکی تعاریف بسیار متعددی دارد. دانش انفورماتیک پزشکی دانشی چند رشته ای است (Multidisciplinary) که از ترکیب علوم مختلف تشکیل شده که هدف اولیه آنها جمع‌آوری، نگهداری، تحلیل، و پردازش اطلاعات در حوزه علوم پزشکی و سلامت است. این علوم شامل رشته‌های مختلف دانش مانند علوم کامپیوتر و طراحی نرم‌افزار، دانش اطلاعات (Information Science)، علوم شناختی (Cognitive Science)، مهندسی نیاز، مهندسی ارتباطات انسان و کامپیوتر و … می‌گردد.

متخصصان انفورماتیک پزشکی و سلامت، توانایی ارزیابی سیستم‌های مراکز درمانی و تشخیص نیازهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری این مراکز را دارند. این متخصصان می‌توانند با توجه به ساختار نظام سلامت و استفاده از دانش تخصصی انفورماتیکف  نسبت به طراحی سیستم‌های تصمیم‌یار (Decision Support Systems)، سیستم های خبره، سیستم های پزشکی از راه دور و همراه با استفاده از روش های مختلف از جمله هوش مصنوعی اقدام و اینگونه سیستم ها را در اختیار گروه پزشکی و بالینی قرار دهد. با این توانایی ها بهترین گزینه برای مدیریت (رهبری) تیم طراحی سیستم های تخصصی پزشکی و پیراپزشکی محسوب می‌شوند.

زمینه‌های کاربردی دانش انفورماتیک پزشکی عبارتند از : داده کاوی و تصمیم‌گیری در پزشکی، انفورماتیک تصویربرداری پزشکی و پردازش تصاویر پزشکی، پرونده الکترونیک سلامت، پزشکی از راه دور، کاربرد موبایل در پزشکی، طراحی سیستمهای اطلاعات در پزشکی، ارزیابی سیستم های اطلاعات، مدیریت و مشارکت در طراحی و تولید برنامه‌ها و نرم‌افزارهای پزشکی، کاربرد هوش مصنوعی در پزشکی، کاربرد فن آوری اطلاعات در پزشکی، کاربرد انفورماتیک در رشته‌های مختلف پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، پرستاری، پیراپزشکی و علوم پایه. با آنکه دانش کامپیوتر و اطلاعات (که با همدیگر دانش انفورماتیک را شکل می‌دهند) در واقع دو دانش مورد استفاده در تمام علوم امروزی می‌باشند، ولی از آنجا که علوم مرتبط با پزشکی و سلامت بزرگترین و پیچیده‌ترین گستره دانش را در دنیای فعلی اطلاعات و دانش فعلی جهان تشکیل می‌دهند.فناوری اطلاعات در پزشکی نقش بسزایی دارد. درواقع پزشکی بدون فناوری اطلاعات یعنی هیچ. انقلاب فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی کشورها تأثیراتی قابل توجه بر جای گذاشته‌است. با توسعه فناوری اطلاعات در پزشکی، به دنبال تحول عظیمی در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌باشیم  و یکی از مهمترین حوزه‌های کـاربرد فن آوری اطلاعـات، حوزه بهداشـت و درمانی است.

فناوری اطلاعات در پزشکی از روش‌های متعددی می‌تواند به این حوزه کمک نماید. نرم افزار های مدیریت مطب و کلینیک، سیستم‌های ذخیره اطلاعات بیمار، سیستم‌های اطلاعات دارویی، سیستم‌های درمانی و جراحی، سیستم‌های پیگیری درمان، سیستم‌های درمان از راه دور، سیستم‌های راهبری پرستار، رباتهای جراح و سیستم‌های پذیرش بیمار و بسیاری دیگر که در پس پرده طراحی تمام این‌ها یک هدف مشترک وجود دارد و آن تسهیل در کار درمان است.

با استفاده از این سیستم‌ها بیمار در کمترین زمان بهترین خدمات را دریافت می‌کند، پزشک تمام وقت از هر جای دنیا که بخواهد به بیماران خود دسترسی دارد و اطلاعات بیماران در همه جا به طور کامل در دسترس است.

انفورماتیک پزشکی و نقش فناوری اطلاعات در پزشکی

انفورماتیک پزشکی را حوزه کاربردی فن آوری اطلاعات و ارتباطات در پزشکی می‌توان تعریف کرد و به تولید و خدمات فن آوری اطلاعات در حوزه خدمات بهداشتی و درمانی صنعت انفورماتیک پزشکی اطلاق می‌شود . جهت توسعه این صنعت در داخل کشور نیازمند برنامه ریزی بر اساس فرصت‌ها و تهدیدهای سر راه و نقاط قوت وضعف خود هستیم .

صــنعت انفورماتیک بصورت عام دارای ویژگی‌هایی است که کشــورهای دنیا را ترغیب به سرمایه گذاری در این بخش کرده‌است. صنعت انفورماتیک پزشـکی شـامل سه بخش نرم‌افزار و ســـخت افزار و خدمات درحوزه پزشـکی است. دراین میان قسمت نرم‌افزار جایگاه ویژه‌ای جهت سرمایه گذاری دارد. همچنین حوزه‌هایی از انفورماتیک پزشکی چون کاربرد هوش مصنوعی در پزشکی، خدمات پزشکی از راه دور به دلیل در مرحله تحقیق بودن، زمینه خوبی برای برنامه ریزی و سرمایه گذاری در ارائه محصول در آن بخش خواهند بود .

با توجــه به نقش دولت‌ها در راســتای توســعه دو بخش کاربردی و تولید در حوزه انفورماتیک موظف به ایجاد موارد زیر بنایی هسـتند. بنابراین شناخت جامع از زیر ساخت‌های این بخش در بدو برنامه ریزی به شکل حیاتی لازم و ضروری می‌باشد.

این زیر ساخت‌ها عبارتند از :

• زیرساخت امنیتی
• زیرساخت تجاری
• زیرساخت حقوق
• زیرساخت اجتماعی و فرهنگی
• زیرساخت استانداردسازی
• زیرساخت فنی

تجهیزات پزشکی در کنار ابزارهای ارتباطی و اطلاعاتی این عصر زیرساخت فنی انفورماتیک پزشکی را تأمین خواهد کرد. پیدایش ابزارهای الکترونیکی با قابلیت ثبت اطلاعات اشخاص از بدو تولد تا هنگام مرگ، بستری برای استفاده از ابزارهای توانمند پردازشی و هوشمند را فراهم خواهد آورد تا کارهای روزمره با ماهیت غیرخلاقانه بر عهده این ابزارها گذاشته شود .

1 -سیستم‌های اطلاعات مدیریتی بیمارستانی:

این سیســتم‌ها نوعی از سیســتم‌های اطلاعات مدیریت (MIS)  هستند.

۲- سیستم‌های اطلاعات بالینی و مراقبت پزشکی:

این سیستم‌ها دارای پایگاه داده‌هایی هستند که انواع اطلاعات بیمار به صورت چند رسانه‌ای شامل موارد مختلفی از جمله: پارامترهای حیاتی اشخاص، تصاویر پزشکی و… که به این وسیله قدرت تشخیص و درمان پزشـک را با وجـود ابزارهای قدرتمــند پردازش و بهــبود می‌بخشند .

۳- سیستم‌های اطلاعاتی بهداشتی :

مجموعه اجزای به هم پیوسته‌ای که برای جمع آوری و تحلیل داده‌ها و تدوین اطلاعات به کار می‌رود .

۴- واقعیت مجازی :

این بحث کلیه مفاهیم مادی اطراف ما را در بر می‌گیرد و قابلیت آن را دارد که قسمت زیادی از تعاملات دنیای مادی را شبیه سازی کند. واقعیت مجازی در پزشکی هم کابردهای گسترده‌ای دارد به عنوان مثال شبیه سازی آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان به عنوان یک نمونه آزمایشگاهی، قابلیت انجام هر گونه آزمایشات و تحقیقات پزشکی را فراهم خواهد ساخت.

داروخانه های دیجیتالی
روند فعلی تجویز و تهیه دارو از جمله مسائلی است که می تواند در برخی موارد منجر به مشکلاتی از قبیل یافتن داروخانه مناسب افزایش ترافیک شهری جستجوی داروی خاص یا کمیاب سو استفاده از خدمات بیمه اتلاف وقت و پرداخت نقدی مبلغ شود. در این مقاله سیستمی بر پایه فناوری اطلاعات برای تهیه مکانیزه دارو ارائه داده شده است که پزشک نسخه را به سیستم ارسال نموده و سیستم نسخه را به نزدیک ترین داروخانه به محل بیمار شخص ارسال میکند و سپس داروخانه نسخه را آماده کرده و به محل سکونت بیمار می فرستد.

همچنین بخوانید:

سه استراتژی برای مدیریت داده‌های مرتبط با سلامت

سه مورد از ارزشمندترین کاربردهای هوش مصنوعی در مراقبت‌های بهداشتی

سیستم نظارت از راه دور بیمار