رشــد روزافزون صــنایع ارتباطی ، مخابراتی و انفورماتیكی ، هر روز دنیا را با انقلابی جـدید مـواجه می كند. انقلاب فن آوری اطلاعات و ارتباطات در كلیه بخش های اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و امنیتی كشورها تاثیراتی قابل توجه بر جای گذاشته است . با توسعه این فن آوری در بخش پزشكی ، به دنبال تحول عظیمی در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می باشیم و یكی از مهمترین حوزه های كـاربرد فن آوری اطلاعـات ، حوزة بهداشـت و درمانی می باشد .

سلامت الکترونیک (E-Health) عبارتی است که امروزه زیاد به گوش می رسد و نسل جدیدِ خدمات سلامت همگی به سمت دیجیتال و الکترونیک شدن پیش می رود. اما سلامت الکترونیک دقیقا به چه معنی می باشد؟

در ابتدا عبارت سلامت الکترونیک تنها به خدمات اینترنتی سلامت اشاره می نمود، اما با گذر زمان تعاریف گسترده تر و جامع تری برای این عبارت در نظر گرفته شده است. امروزه سلامت الکترونیک به معنی تمام ارتباطات بین کامپیوتر و خدمات سلامت می باشد. E-Health شامل کاربرد اصول، راهکارها و فناوری های اطلاعات جهت بهبود وضعیت سلامتی جامعه و مدیریت فرایند ارائه ی خدمات سلامت در جهت افزایش تاثیر و قدرت ارتباط میان بیماران، پزشکان، کارفرمایان، آزمایشگاه ها، داروخانه ها، بیمه ها و … می باشد.

e-Health چیست؟

سلامت الکترونیکى یک زمینه جدید و روبه رشد از تلاقى اطلاع رسانى پزشکى ـ سلامت عمومى و مبادلات تجارى است که به خدمات و اطلاعات سلامت ارائه شده و یا تقویت شده از طریق اینترنت و فناورى هاى وابسته اطلاق مى گردد. در مفهومى وسیع تر این واژه نه تنها به توسعه فناورى اشاره مى کند بلکه زمینه اى جامع براى ارتقاى محلى ـ منطقه اى و بین المللى مراقبت بهداشتى با استفاده از فناورى اطلاعات و ارتباطات است. براى توصیف واژه سلامت الکترونیک باید از فناورى اطلاعات و ارتباطات (Information Comunication Technology) در بخش سلامت بهره برد. اطلاعات دیجیتالى در بخش سلامت و بهداشت براى مقاصد بالینى و آموزشى و مدیریتى از طریق الکترونیکى، انتقال ذخیره و بازیابى مى شود.

اضافه نمودن حرف e به انتهای امور بهداشتی تنها به معنای الکترونیکی شدن امور وفعالیت ها این حوزه نبوده و e عبارات و ابعاد دیگری را نیز را در بر می گیرد که به بهترین وجه سلامت الکترونیک را تفسیر و تعبیر می نماید.

امروزه در کشورهایی که برنامه های استقرار دولت الکترونیک و اجزای آن از جمله سلامت الکترونیک اجراء شده است، کامپیوتر برای شخصی که به اینترنت ایمن متصل شده،یکی از موارد معمول و استاندارد در مطب پزشکان محسوب میشود. در کل اروپا سازماندهی خدمات سلامت به منظور استفاده حداکثر از فناوری اطلاعات با هدف بهبود دسترسی, کیفیت و بهره وری در ارائه خدمات سلامت در حال تغییر و تحول است.

در بریتانیا بیش از 90 درصد پزشکان عمومی بطور منظم از کامپیوتر برای مراقبت های بالینی استفاده می کنند، در حالیکه 95 درصد پزشکان نروژی از اینترنت بصورت حرفه ای اما, سلامت الکترونیک تنها درباره کامپیوترهای موجود در مطب پزشکان نمی باشد. واژه سلامت الکترونیک در برگیرنده ابزار, دستگاه ها, کاربردها و روش های کاری متنوعی می باشد و طیف گسترده ای از کاربردها مانند فراهم کردن اطلاعات سلامت برای شهروندان از طریق اینترنت تا قراردادن دستگاه هایی خاص در بدن انسان به منظور جذب داده های بیوسیگنال پیچیده و تنظیم کارکرد بدن انسان را شامل می شود.

ابزار سلامت الکترونیک نقش مهمی در پیوستگی فعالیت های مرتبط به مراقبت های سلامت، مدیریت و برنامه ریزی خدمات سلامت تا اجرای رویه های جراحی را ایفاء می کند.

سلامت الکترونیک را میتوان به ابزاری تشبیه کرد که پردازش, تشریک و انتقال اطلاعات و داده ها یا در کلیه گروه های کاربران شامل بیماران, متخصصان سلامت و روابط مدیریتی سلامت را تسهیل می کند. این ابزار عبارتند از وب سایت های اطلاعات سلامت, پرونده های سلامت الکترونیک, سیستم های رزرو, سیستم های گرفتن عکس دیجیتالی و تشریک آنها,گیرنده های داده های بیولوژیکی و نقش این ابزار در تسهیل تعاملات نه تنها بین گروه ها متنوع بلکه بین انواع اطلاعات می باشد.

اگر مثال پرستار خانگی را در نظر بگیریم که در خانه یک بیمار کهنسال را عیادت می کند و از لپ تاپ با نرم افزاری مناسب که به شبکه اینترنت متصل است، استفاده می کند برای ثبت فوری داده ها می تواند اقدام کند داده هایی که:

• به هماهنگ کننده تیم سلامت روانی یادداشتی را برای انجام ارزیابی ارسال می کند.
• تجویز داروی onxiolytic در پرونده پزشکی را ثبت می کند .
• درخواست معتبر برای تجویز به داروخانه محلی ارائه می دهد.
• مدت ویزیت را در برگه زمان پرستار ثبت می کند.
• اسناد ثبت نام را برای شرکت بیمار در یک آزمایش تکمیل میکند وارائه می دهد.
• ^· تسهیل در حرکت جابجایی درون و بین کشورها- توجه به چالش های مربوط  به افزایش حرکت (جابجایی).

استفاده از اطلاعات و تکنولوژی های ارتباطی که شامل فعالیت های مربوط به سلامت می شود و همچنین خدماتی که در فواصل دور با هدف توسعه سلامتی جهانی، کنترل بیماری ومراقبت از سلامتی آموزش و مدیریت در امر سلامت، انجام می گیرد.

حوزه های e-Health 

در اینجا به 10 حوزه از e-Health که بیانگر حیطه و محدوده گسترده آن و کارکردهای متنوعش می باشد، اشاره شده است:

1. کارایی :  یکی از انتظارات مترتب بر سلامت الکترونیک، افزایش کارایی در ارائه خدمات بهداشتی و کاهش هزینه های این حوزه می باشد. یکی از طرق کاهش این هزینه ها، اجتناب از دوباره کاری در امور تشخیصی و همچنین انجام معاینات غیر ضروری از طریق ارتقاء ارتباطات ممکن بین مراکز درمانی مختلف و مشارکت بیماران و مراجعین می باشد.
2. بهبود کیفیت  مراقبت های بهداشتی:  برای ارتقاء کارایی، علاوه بر کاهش هزینه ها می توان این امر را از طریق بهبود کیفیت نیز محقق نمود. سلامت الکترونیک از چند طریق به بهبود کیفیت می تواند کمک نماید به عنوان مثال با ایجاد امکان مقایسه بین ارائه کنندگان مختلف، مشارکت دادن مراجعین جهت یکی از عاملین ارزیابی کیفیت و رهنمون سازی بیماران به سمت با کیفیت ترین ارائه کنندگان.
3. تکیه بر شواهد : در معاینات پزشکی باید تکیه بر شواهد باشد تا افزایش کارایی و اثربخشی از طریق روشی ارزیابی کاملا علمی امکان پذیر گردد. در سلامت الکترونیک امکان ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات به هنگام و انجام پژوهش ها و خدمات مبتنی برشواهد فراهم می گردد.
4. توانمندسازی مراجعین و بیماران:  با در اختیار قرار دادن منابع دانش پزشکی و اسناد شخصی الکترونیک از طریق اینترنت، سلامت الکترونیک درهای جدیدی را به سمت پزشکی متمرکز بر بیمار گشوده و امکان انتخاب را برای بیماران فراهم آورده است.
5. تشویق به ایجاد ارتباطات جدید بین بیماران و کادر پزشکی در راستای تدارك همکاریهای جدید
6. آموزش پزشکان از طریق منابع اینترنتی قابل دسترس در همه جا (آموزش پزشکی مستمر) و آموزش افراد عادی (آموزش بهداشتی و اطلاع رسانی در راستای پیشگیری)
7. ایجاد ظرفیت و توان لازم  جهت تبادل اطلاعات و ارتباطات به صورتی استاندارد بین مراکز بهداشتی مختلف
8. گسترش  حیطه مراقبت های سلامت به فراتر از مرزهای سنتی آن. این امر در هر دو بعد فیزیکی و غیر فیزیکی حوزه سلامت ظهور و بروز نموده است. سلامت الکترونیک مراجعین را قادر می سازد تا به آسانی از خدمات بهداشتی ارائه دهندگان جهانی به استفاده نمایند. این خدمات شامل طیف گستردهای بوده و از ارائه Online به صورت مشاوره ساده گرفته تا انجام معاینات پیچیده و محصولاتی همانند دارو، همگی را در برمی گیرد.
9. اخلاقیات : سلامت الکترونیک شامل اقسام متنوعی از تعاملات بین بیمار-  پزشک بوده و به همراه خود موضوعات چالش برانگیز و تهدیداتی را نیز در بحث اخلاق دارد،موضوعاتی مانند انجام فعالیت های پزشکی onlion ، رضایت بیمار و حفظ اطلاعات خصوصی بیماران.

. 10     عدالت : یکی از توانایی های مورد انتظار از سلامت الکترونیک، افزایش عدالت و ایجاد امکان دسترسی یکسان برای همه است و توسعه این فنآوری بر اساس سیاست گذاری ملی دسترسی یکسان به خدمات سلامتی را برای همه فراهم می نماید.

همچنین بخوانید:

کاربرد بیگ دیتا در پزشکی

بیمارستان هوشمند هواوی ، راهکارهای پزشکی از راه دور و بیمارستان وایرلس

رایانش ابری، بستر توانمندسازی سلامت الکترونیک