استفاده از فناوری‌های ارتباط از راه دور جهت ایجاد ارتقاء یا تسریع خدمات سلامت را پزشکی از راه دور می‌گویند. این سیستم به وسیله بانک‌های اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان یا انتقال اطلاعات تشخیصی کار می‌کنم. در واقع پزشکی از راه دور به کاربردن ارتباطات الکترونیکی و فنآوری ارتباطات از راه دور برای انجام و پشتیبانی خدماتی از قبیل مراقبتهای بالینی از راه دور، آموزش و تعلیم دادن در زمینههای مرتبط به تندرستی به متخصصان و بیماران، توسعه بهداشت عمومی و اجرای مدیریت تندرستی است. پزشکی از راه دور یک اصطلاح جدید است که در استفاده از اطلاعات الکترونیک و تکنولوژی‌های ارتباطی برای فراهم آوردن خدمات و حمایت از مصرف‌کنندگان در زمانی که فاصله‌ای بین دو گروه خدمات گیرنده و خدمات دهنده وجود داشته باشد تعریف می‌شود. در حقیقت یک مفهوم جدید نیست این مفهوم برای سال‌های متمادی بصورت تلفن و فکس وجود داشته‌است. این مفهوم قبل از آنکه در سال ۱۹۷۰ توسط توماس برد بصورت پزشکی از راه دور بکار برده شود از ابتدای اختراع تلفن مورد استفاده بوده‌است.

 در ابتدا پزشکان سعی نمودند تا صداهای قلبی و ریوی را جهت بررسی توسط تلفن به سایر متخصصین انتقال دهند. این مفهوم شامل طیفی از مشاوره تا مراحل تخصصی تر مثل انجام جراحی از راه دور است. در این روش امکان کنترل و مدیریت بحرانهای ایجاد شده در زمینه بهداشت، درمان و سلامت نیز فراهم می‌شود. زمانی که به وسیله اینترنت، آزمایش‌ها و تشخیص‌های پزشکی درباره یک بیمار ی را در اختیار پزشکی دیگر در آن سوی جهان قرار می‌دهید و با وی مشورت می‌کنید، درحقیقت از پزشکی از راه دور استفاده کرده‌اید یا زمانی که یک پزشک معالج از طریق ارسال یک ایمیل ساده در مورد وضعیت بیماری یکی از بیمارانش با یکی از پزشکان متبحر در قاره‌ای دیگر مشورت می‌کند در واقع بخشی از این سیستم را بکار برده‌است. برقراری ارتباط پزشک و بیمار، معاینه از راه دور به کمک ارسال تصاویر رادیولوژی، ارسال سیگنال‌های حیاتی و گزارشهای متنی و صوتی شرح حال بیمار از یک سو و ارایه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص همچون جراحی از راه دور بصورت فرامین مکانیکی توسط پزشک، چرخه یک عملیات پزشکی از راه دور را تشکیل می‌دهد. پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه‌ای بهره می‌گیرد و با استفاده از تعداد زیادی فناوری‌های روز شامل تصویر زنده، صدای زنده، داده‌ها و تصاویر پزشکی، سیستم‌های ارتباطی، متن‌ها، عکس‌ها و پارامترهای حیاتی مرتبط با پزشکی، می‌توان خدمات پزشکی را از فاصله دور به مکانی دیگر ارایه داد.

پزشکی از راه دور=استفاده از اطلاعات پزشکی از طریق تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات به منظور مراقبت درمانی با هدف ارتقاء وضعیت سلامت بیمار.

امروزه دیگر مرز مشخصی میان علوم وجود ندارد. تخصص های فراوانی در حد فاصل علوم جای گرفته اند که سلامت الکترونیک و تله مدیسین (پزشکی از راه دور) از جمله آنهاست. در نگاه کلی نمی توان این علم را مختص علوم سلامت یا صرفا در حوزه فناوری اطلاعات دانست . واژه تله مدیسین، نخستین بار در سال ۱۹۲۰ بکار گرفته شد .این واژه برای توصیف جنبه های متنوعی از مراقبت های پزشکی از راه دور بکار می رود.

انجمن تله مدیسین بریتانیا، تله مدیسین را چنین تعریف می کند : ارائه خدمات درمانی در جایی که فاصله، فاکتور مهمی محسوب می شود ، توسط متخصصان حرفه ای با استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات برای تبادل اطلاعات صحیح در زمینه تشخیص، درمان و پیشگیری بیماریها و تحقیقات، با بهره گیری از جدیدترین دستاوردها در زمینه خدمات درمانی در راستای تامین هر چه بیشترسلامت افراد.

امروزه فناوری اطلاعات در تمام زمینه ها رسوخ کرده است و چهره بسیاری از پدیده ها را دگرگون ساخته است. در زمینه پزشکی نیز استفاده از این فناوری در حال تبدیل شدن به یک نیاز است.پزشکی از راه دور در حقیقت یک مفهوم عام است که برای توصیف جنبه های متنوعی از مراقبت های پزشکی از راه دور بکار می رود. ایده اصلی پزشکی از راه دور انتقال اطلاعات از طریق سیگنال های الکتریکی و خودکار کردن خدمات بالینی و گرفتن مشاوره و . . . توسط تجهیزات پزشکی الکترونیکی است.

پزشکی از راه دور اصطلاحی جدید است که در استفاده از اطلاعات الکترونیک و تکنولوژی‌های ارتباطی برای فراهم آوردن خدمات و حمایت از مصرف‌کنندگان در زمانی که فاصله‌ای بین دو گروه خدمات گیرنده و خدمات دهنده وجود داشته باشد تعریف می‌شود. از جمله اهداف پزشک از راه دور بهبود مراقبت از بیمار، بهبود دسترسی و مراقبت پزشکی برای نواحی روستایی و محروم، دسترسی بهتر به پزشکان جهت مشاوره، در دسترس قرار دادن امکانات برای پزشکان جهت هدایت معاینات خودکار، کاهش هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی، ایجاد خدمات مراقبت پزشکی (در سطح جغرافیایی و جمعیتی وسیع)، کاهش نقل و انتقال بیماران به مراکز درمانی می‌باشد.پزشکی از راه دور شامل مشاوره از راه دور، آموزش الکترونیکی پایش از راه دور، جراحی از راه دور، درمان امراض پوستی از راه دور، تصویربرداری التراسوند از راه دور، آسیب‌شناسی از راه دور، درمان اختلالات شناختی از راه دور می‌باشد امروزه پزشکی از راه دور تا حدی پیشرفت کرده‌است که امکان انجام جراحی از راه دور نیز به وجود آمده‌است. یعنی یک جراح حاذق در یک کشور با بهره گیری ازارتباطات اینترنتی بسیار قوی و زیرساخت‌های فنی دقیق، این امکان را می‌یابد که در یک اتاق جراحی درکشور دیگری، به وسیله ربات‌ها، عمل جراحی انجام دهد.

پیدایش اینترنت و گسترش آن تغییرات زیادی را در هر علم و صنعتی ایجاد کرده‌است، علم پزشکی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌است و اینترنت علاوه بر تأثیراتی که در پیشرفت خود آن داشته‌است در توسعه و بهبود ارائهٔ خدمات پزشکی نیز تأثیرات بسزایی داشته‌است. پس از بوجود آمدن کامپیوتر و پیشرفت آن و پس از آن سیستم‌های اطلاع رسانی پیشرفته از قبیل شبکه‌های کامپیوتری وجهانی شدن اینترنت همگان به این فکر افتادند که از این سیستم‌ها برای اطلاع رسانی به سود خود استفاده کنند. در این میان بخش‌ها ی درمانی نیز به این فکر افتادند تا از طریق اینترنت خدمات بهتری را به کلیه مردم ارائه دهند چون این بخش مهمترین وظیفه را بر عهده داشت. سلامت الکترونیک و ارائه خدمات بهداشتی یکی از زمینه‌های علم و فناوری است که دارای رشدی فزاینده در زمینه بهداشتی- درمانی در جهان است. در واقع سلامت الکترونیک، یک واژه جدید است که برای توصیف آن نیاز به استفاده ترکیبی از فناوری اطلاعات و ارتباطات الکترونیکی در بخش سلامت و درمان داریم. سلامت الکترونیک روش تازه‌ای در مراقبت‌های بهداشتی، تشخیصی و درمانی است که با فرایندهای الکترونیکی و ارتباطی پشتیبانی می‌شود. در این سیستم همه خدمات بهداشتی اعم از پرونده الکترونیک بیمار، تله مدیسین، پزشکی بر اساس شواهد، اطلاع رسانی به شهروندان، اطلاع رسانی به متخصصان و تیم‌های مجازی پزشکی ارائه می‌شود. تله مدیسین پلی ارتباطی میان علوم پزشکی و مهندسی است و در آن جامعه پزشکی از امکانات مهندسی برای ارتقای سطح سلامت جامعه استفاده می‌کند.

تعریف زیر برای Telehealth توسط “United States office for the advancement of Telehealth” ارائه شده است: «به کار بردن ارتباطات الکترونیکی و تکنولوژی ارتباطات از راه دور برای انجام و پشتیبانی خدماتی از قبیل:مراقبت های بالینی از راه دور، آموزش وتعلیم دادن در مورد امور تندرستی به متخصصان و بیماران، بهداشت عمومی، اجرا و مدیریت تندرستی.»

Telemedicine عموماً به فعالیت های مربوط به مراقبت از بیماران توجه دارد، در حالیکه Teleheath تمامی انواع فعالیت های در رابطه با تندرستی را شامل می شود. eMedicine هم مفهوم بسیار نزدیکی به Telehealth دارد و در واقع همان Telehealth است با این تفاوت که از طریق اینترنت ارائه می شود. مفهوم کلی در این واقعیت نهفته است که تمام این فعالیت ها انتقال اطلاعات در مورد موضوع های در رابطه با تندرستی است که مابین دو یا چند سایت از طریق تکنولوژی ارتباطات از راه دور انجام می شود.

Healthcare Provider :این عنوان به افراد واشخاصی اطلاق می شود که به نحوی ارائه دهنده خدمات مختلف در زمینه های مربوط به تندرستی و سلامتی می باشند. این مجموعه شامل پزشکان، بیمارستان ها و سازمان ها و مؤسسات ارائه دهنده خدمات پزشکی می باشند.

اجزای Telehealth

Telehealth را می توان به سه قسمت عمده و اصلی تقسیم نمود. این سه قسمت دارای مقداری هم پوشانی با یکدیگر نیز می باشند. این سه عبارتند از: Informatics ،Education ،Telemedicine حال در مورد هر یک توضیحات مختصری داده می شود.

Telemedicine که می توان گفت تعیین حد و مرز آن از بقیه آسانتر است عبارت است از مراقبت از بیماران از راه دور از طریق تکنولوژی ارتباطات از راه دور که این مراقبت ها شامل کلیه موارد مربوط به پیگیری وضعیت بهبود بیمار از راه دور از طریق پزشک معالج، تجویز داروها و مشخص کردن کلیه فعالیت هایی که بیمار باید انجام ده (مانند ورزش کردن)، پرسش هایی که بیمار می خواهد از پزشک خود بپرسد و موارد دیگرمی شود.

Education، به آموزش های مربوط به تندرستی و سلامتی اشاره دارد که از راه دور انجام می شوند. در یک تقسیم بندی می توان این آموزش ها، را به دو قسمت آموزش هایی که به Providerها داده می شود و آموزش هایی که به بیماران داده می شود تقسیم کرد. در تقسیم بندی دیگر می توان گفت این آموزش ها به آموزش های مداوم و دنباله دار و یا آموزش های مختصر و مقطعی تقسیم می شوند، که این آموزش ها اگر برای پزشکان و Provider Healthcareها باشند، می توانند برای آموزش دادن دوره های ویژه یا تخصص های مورد نیاز (به صورت آموزش های مداوم و دنباله دار) و یا برای آموزش های مورد نیازدر شرایط اضطراری شیوع یک بیماری یا آموزش های مورد نیاز یک پزشک در موارد جزئی ( به صورت آموزش های جزئی و مقطعی) باشند و اگر برای بیماران باشند عموماً به صورت آموزش های مقطعی می باشند که در مورد یک بیماری خاص باید به آنها داده شود.

Informatics (دانش و مطالعه روش های پردازش و ارسال اطلاعات) است که شامل ذخیره و بازیابی و اتقال اطلاعات را برای انجام اهداف مورد نظر مورد مطالعه قرار می دهد، مانند پایگاه داده های مربوط به فهرست کتب و…

واژه Tele Medicine، نخستین بار در سال ۱۹۲۰ بکار گرفته شد، هرچند رشد کاربری آن در حدود ۱۵ سال پیش آغاز گردیده است. انجمن پزشکی از راه دور بریتانیا، پزشکی از راه دور را چنین تعریف می کند:

” ارائه خدمات درمانی در جایی که فاصله، فاکتور مهمی محسوب می شود، توسط متخصصان حرفه ای با استفاده از تکنـولوژی اطلاعات و ارتباطات برای تبادل اطلاعات صحیح در زمینه تشخـیص، درمان و پیشـگیری بیماری ها و تحقیقات، با بهره گـیری از جدید ترین دستاوردها در زمینه خدمات درمانی در راستای تامین هر چه بیشتر سلامت افراد”

پزشکی از راه دور درمان و معالجه پزشکی ای است که از راه دور اعمال می گردد.داده ها و اطلاعات به جای تماس مستقیم  از طریق پست الکترونیکی، پست، تلفن و فکس منتقل می شوند. انتقال اطلاعات می تواند بین بیمار و پزشک یا بین پزشکان باشد.

پزشکی از راه دور مهارتی است که از ابزارهای چند رسانه ای بهره می برد و با استفاده از تعداد زیادی فنآوری روز (تصویر زنده، صدای زنده، داده ها و تصاویر پزشکی، سیستم های ارتباطی، متن ها، عکس ها و پارامترهای حیاتی) مرتبط با پزشکی نوعی استقلال از زمان و مکان در زمینه خدمات پزشکی بوجود می آورد.

همچنین بخوانید:

چالش‌ها و مزایای فناوری پزشکی از راه دور

مروری بر توانبخشی از راه دور (بخش دوم)

مروری بر توانبخشی از راه دور (بخش اول)