امروزه کشورهای مختلف از نظام سلامت الکترونیک مبتنی بر کارت سلامت بهره مند هستند و انجام و اجرای طرح های مربوط به این کارت در دنیا از حدود دو دهه قبل آغاز شده و روز به روز در حال گسترش است. این در حالی است که خدمات مربوط به کارت های موجود تنها شامل اطلاعات، سوابق وثبت دارو و… است و خدمات مستقیم اندکی را در بر می گیرد و جای خالی تسهیلات پوشش دهنده این فناوری در دنیا به شدت احساس می شود.
در راستای توزیع سلامت کارت ملی در ایران بر آن شدیم تا با تبیین فناوری سامانه آزمایشگاه هوشمند، علاوه بر ارتقای خدمات سلامت کارت، فرهنگ استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور را ارتقا بخشیم وامکان انجام بی واسطه ی تست های مربوط به پروتئین های خونی، ثبت مستقیم نتایج در سوابق و دریافت توصیه های پزشکی مبتنی بر نتایج را برای کاربران عرصه ی سلامت الکترونیک به ارمغان آوریم. شایان ذکر است که در حال حاضر اغلب این آزمایش ها تنها با مراجعه به مراکز پزشکی-بهداشتی و صرف هزینه های مالی-زمانی صورت می گیرد، این در حالی است که فناوری آزمایشگاه هوشمند علاوه بر کاهش این هزینه ها و کاهش تردد به مراکز پزشکی، بدون محدودیت زمانی و جغرافیایی در خدمت کاربران قرار می گیرد
اهداف ایجاد سامانه آزمایشگاه هوشمند
بهبود دسترسى و مراقبت پزشکى براى نواحى روستایى و محروم
کاهش نقل و انتقال بیماران به مراکز درمانى و آزمایشگاه ها افزایش برآیند استفاده ازخدمات شبکه فنآوری اطلاعات و ارتباطات
کمک به تسریع روند جایگیزینی شبکه فنآوری اطلاعات و ارتباطات در کشور با نفت
در دسترس قرار دادن اطلاعات براى پزشکان جهت هدایت معاینات خودکار
تعیین نقشه جغرافیای سلامت کشور
ارتقای سطح سلامت ملی
کاهش هزینه هاى مراقبت هاى پزشکى و زمانی
صرفه جویی در سرمایه ی ملی زمان
شفاف سازی و مستندسازی اطلاعات
امکان تشخیص پیشگیری قبل از بروز بیماری
ایجاد خدمات مراقبت پزشکى در سطح جغرافیایى و جمعیتى وسیع
ارتقای توان رقابتی کشور
اشاعه ی فرهنگ استفاده از شبکه فنآوری اطلاعات و ارتباطات
تاریخچه کارت هوشمند سلامت
از اواسط دهه ۱۹۸۰ ، حدود صد پروژه پایلوت استفاده از کارت های هوشمند با اهداف پزشکی عمدتاً در اروپا، جنوب آمریکا، ژاپن و استرالیا به اجرا درآمد. اطلاعات این کارت ها به دو گروه اطلاعات مدیریتی و اطلاعات پزشکی تقسیم شده بود. در اغلب طرح های اولیه، گروه خاصی از بیماران یا بیمار یهای خاصی تحت پوشش در بلژیک برای HEMA CARD قرار می گرفت. به عنوان مثال در فرانسه برای بیماران DIALYBRE CARD ، بیماران خونی در آلمان برای بیماران دیابتی استفاده DIAB CARD ، دیالیزی شده است. تعداد کشورهایی که از نظام سلامت الکترونیک مبتنی بر کارت سلامت بهره مند هستند، زیاد نیست؛ به علاوه گستره کاربری کارت در این کشورها نیز طیف وسیعی از یک مجتمع درمانی کوچک تا یک ایالت و حتی یک کشور را دربر می گیرد، همچنین قابلیت کارت ها از حیث تک منظوره بودن یا کاربری محدود در مقابل چندمنظوره بودن شامل قابلیت هایی مانند کارت درمان، سوابق بیماری ها، سوابق درمان، سوابق بیمه ای، امکان پرداخت هزینه ها، امکان پرداخت حق بیمه و مانند آن نیز متفاوت است.
کارت هوشمند چیست؟
با یک بیان ساده، کارت هوشمند یک رایانه کوچک غیر قابل دست کاری است؛ این رایانه کوچک، دارای یک تراشه است. این تراشه شامل یک واحد پردازشگر مرکزی و مقداری حافظه دائمی است، که در اغلب کارت ها، مقداری از این حافظه، غیرقابل دستکاری (یا در برخى مواقع مخفی) بوده، و بقیه آن برای برنامه هایی که می توانند با کارت ارتباط برقرار کنند، قابل دسترسی است.
کارت هوشمند سلامت
صفحه کلید و صفحه نمایش است. نیروی الکتریسیته لازم برای راه اندازی این رایانه شخصی، از طریق سیستم کارت خوان و در هنگام اتصال کارت به آن تامین می شود. سیستم کارت خوان از طریق ورودی های تعبیه شده روی کارت با این کامپیوتر ارتباط برقرار م یکند. همانند هر کامپیوتر شخصی، کارت های هوشمند دارای سیستم عامل می باشند که در هنگام ساخت کارت در داخل آن ذخیره می شود و این سیستم عامل معمولاً قابل تغییر نیست (هرچند سایر داده های روی کارت بعداً تغییر می کنند یا اضافه می شوند). کارت هوشمند، به دلیل اینکه یک کامپیوتر کامل است، می تواند عملیات رمزنگاری را در درون خود انجام دهد. همه یکی از مهم ترین، «امنیت» این ویژگی ها، باعث شده است که ویژگی های کارت های هوشمند باشد.
تراشه ی بارکدی IBBC چیست؟
نوعى چیپ بارکد پیشرفته که اخیراً به وسیله ى یک گروه تحقیقاتى(متشکل از چندین آزمایشگاه مختلف) ساخته شده، انقلابى در تست هاى تشخیصى پزشکى ایجاد کرده است. در کمتر از ده دقیقه و با کمک یک قطره خون، این چیپ مى تواند غلظت پروتئین هایى همچون پروتئین هایى که به واسطه ى وجود بیمارى هاى قلبى و یا سرطان در خون ظاهر و علامت مشخصه ى این بیمارى ها محسوب مى شوند را تعیین نماید.
IBBC1این وسیله که به معروف است، به وسیله اعضاى مرکز نانو سیستم های زیستی سرطان ۲، کى از هشت مرکز برتر فنآوری نانو سرطان در حد ابعاد یک اسلاید .IBBC 3 ساخته شده است CCNEsمیکروسکوپى است و جنس آن از شیشه پوشش داده شده با ۱ IBBC (Integrated Blood-Barcode Chip) 2 Nano – systems Biology Cancer Center 3 Nano Technology Cancer Center سیلیکون است.
طراحى سطح این تراشه به گونه اى است که جریان میکرومایع بتواند در آن حرکت کند. پس از آنکه یک قطره خون از این کانال میکروسکوپى به این سیستم وارد شد، پلاسماى غنى از پروتئین جدا شده، زیست مارکرهاى پروتئینى اندازه گیرى مى شود.استفاده از این تراشه، سرعت اندازه گیرى ها را افزایش داده، هزینه ى آن را کاهش مى دهد.
چگونه استفاده از این تراشه موجب کاهش هزینه ها می شود؟
در تست هاى مرسوم، یک یا چندین ویال خونى از بیمار گرفته شده، در آزمایشگاه سانتریفیوژ و به دو بخش سلولى و پلاسمایى تقسیم مى شود، سپس از بخش پلاسمایى براى انجام سنجش هاى پروتئینى استفاده مى شود که کارى سخت و پردردسر است؛ به طورى که اگر باعجله هم انجام شود، چندین ساعت به طول مى انجامد.
هر کیت تشخیصى براى یک پروتئین، ۵۰ دلار هزینه دربردارد. به کمک تراشه IBBC ضمن کاهش زمان و هزینه، امکان سنجش خون هشت نفر بصورت همزمان نیز میسر شده است و در هر بار سنجش، پروتئین هاى زیادى نیز سنجیده مى شود. با ورود خون به آی بی بی سی و دخول آن به کانال میکروسکوپى، پلاسماى آن به کانال هاى باریکى هدایت مى شود که از کانال اصلى منشعب شده است.نحوه ى طراحى این بخش چیپ به گونه اى است که مانند شبکه اى از رزیستور ها جداسازى پلاسما را به نحو مطلوبى انجام مى دهند. در ادامه پلاسما از میان بارکدهایى عبور مى کند که شامل یکسرى خطوط با عرض ۲۰ میکرون هستند.در این جا، بارکدها امکان جداسازى یک پروتئین ویژه را از پلاسما فراهم مى سازند.با پر شدن بارکدها، نور فلورسانس تابیده شده و میزان درخشندگى وابسته به حجم پروتئین خواهد بود و بدین ترتیب غلظت پروتئین مشخص مى شود.
کاربردهای این تراشه تا به امروز
محققان با این فناورى، هورمون HCG را که در هنگام حاملگى تا صد هزار برابر افزایش مى یابد، اندازه گیرى کرده اند. همچنین در بیماران مبتلا به سرطان پروستات و سینه، براى اندازه گیرى زیست مارکرهاى پروتئینى استفاده شده است. این زیست مارکرها در بیماران مختلف متفاوت است؛ مثلاً خانمی که سرطان سینه دارد با آقایی که به سرطان پروستات مبتلاست، زیست مارکرهاى متفاوتى خواهد داشت، همچنین خانمی که سرطان خوش خیم دارد با خانمی که به سرطان بدخیم سینه مبتلاست، زیست مارکرهاى مختلفى خواهد داشت.
بنابراین تشخیص این زیست مارکرها این امکان را به پزشکان مى دهد تا درمان هاى اختصاصى را براى بیماران خود اعمال نمایند و نیز پاسخ بیماران را نسبت به داروها دریابند.
آی بی بی سی هم اکنون در بیماران مبتلا به glioblastoma) نوع پیشرفته اى از تومورهاى مغزى) استفاده مى شود. اطلاعات این تراشه بارکدها با استفاده از اسکنر خوانده شده ودر تحقیقات بیان ژن و پروتئین نیز استفاده مى شود.
نقش آی بی بی سی در سامانه ی آزمایشگاه
-خودکار و سیستم مکانیزه ی سلامت
-الکترونیک
ایده ی کلی طراحی این دستگاه مبتنی بر سامانه های خودپرداز می باشد که تراشه ی آی بی بی سی در آن (ATM) بانکی ها تعبیه شده است. به طوری که کاربران عرصه سلامت تنها با مراجعه به مقر این دستگاه ها و گذاشتن کارت سلامت خود در ورودی مربوطه وارد سیستم مکانیزه ی سلامت شده و سپس با انتخاب گزینه ی تست مورد نظر و یا چکاپ کلی یک قطره از خون خود در جایگاه مربوطه قرار می دهند، آزمایش مذکور در کمتر از ده دقیقه انجام شده و پاسخ آن به صورت آنلاین در پرونده ی الکترونیکی شخص ثبت می شود و سپس مبتنی بر نتایج آزمایش شخص به طور خودکار هشدار و یا توصیه های پزشکی لازم را دریافت می کند. برای مثال اگر شخصی دچار قند خون بالا باشد از آن آگاه شده و سامانه عوارض این بیماری و راهکارها و توصیه های لازم معمول برای بهبود آن را به شخص عرضه می نماید. در حال حاضر شخص تنها برای انجام یک آزمایش پزشکی دورها ی ساده فاکتورهای خونی به صورت سنتی باید وقت گذارى نموده و دردسرهاى آزمایشگاه تشخیص طبى را تحمل نماید.
چگونگی بکارگیری این تراشه در دستگاه آزمایشگاه خودکار
این تراشه با یک اتصال ساده به سامانه واسکنر موجود در آن متصل می شود و قابلیت تعویض به طور خودکار را دارد به طوری که پس از هر ۸ مراجعه تراشه به طور خودکار جایگزین می شود.
سیستم تعبیه شده بر روی این سامانه به گونها ی است که پس از وارد کردن کارت و انتخاب گزینه مورد نظر درب جایگاه استقرار تراشه باز شده و سپس با بارگیری ورودی بسته شده و فشار لازم جهت رانش گلبول ها به داخل بارکدها به طور خودکار اعمال می شود. پس از خوانده شدن نتایج توسط اسکنر، تحلیل داده ها به صورت برخط وارد سیستم سلامت الکترونیک شده و در سابقه پزشکی فرد ذخیره می شود. سپس شخص از میزان سلامت خود آگاه گشته و میت وند عوارض و آثار داروها در بدن خود را بررسی نماید. در این میان با کارگذاری نوعی برنامه مدون در سیستم می توان عوارض عوامل تشخیصی را برشمرده و راهکارهای پیشگیری د ر سطح فردی را به بیمار ارائه نماید.
همچنین بخوانید:
مراقبت های خانگی از راه دور
معرفی سیستم های بیمار محور تله مدیسین
سیستم های تله رادیولوژی