کم ترین راه برای فراهم آوردن مراقبت سلامت برای قشر عظیمی از مردم، بخصوص مردم محروم، توسعه خدمات و مراقبتهای بهداشتی کارساز و باکیفیت است تا همه بتوانند به طور یکسان و عادلانه از این خدمات استفاده کنند. لذا استقرار و گسترش سیستم پزشکی از راه دور در جهت توسعه خدمات بهداشتی در این مناطق راهکار مناسبی برای رفع این مسئله میتواند باشد. با توجه به قابلیت های منحصر به فرد سیستم جغرافیایی در تحلیل داده ها و مکانیابی، هدف از انجام این تحقیق بیان نقش این سیستم در استقرار بهینه پزشکی از راه دور در مناطق محروم شناسایی شده واجد شرایط میباشد.

همیشه بسیاری از تصمیم گیری ها در زمینه مراقبت ها و برنامه ریز یهای سلامت، با مسئله مکان در ارتباط است. به عنوان مثال تصمیم گیری در مورد اینکه مراکز بهداشتی درمانی از طریق ارتباطات از راه دور بر اساس تعداد، تراکم و اولویت های بهداشتی مردم باید در چه مکان هایی ایجاد شوند، و چه نوع خدماتی را به منظور پاسخ موثر به نیازهای بهداشتی منطقه باید ارائه کنند. بنابراین، از آنجایی که شبکه بهداشت و درمان با حجم وسیعی از اطلاعات سروکار دارد لذا با دارا بودن این حجم عظیم از اطلاعات که در بر گیرنده داده های فضایی و مکانی هستند نیاز به استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی برای مدیریت بهتر احساس می شود. آنچه که سیستم اطلاعات جغرافیایی را از سایر سیستمها متمایز می کند، توانمندی های تحلیلی آن است. این قابلیت امکان می دهد داده های مکانی و توصیفی ترکیب و برای حصول اهداف خاص تحلیل شوند .از طرف دیگر مشکلات و نیازهای بهداشتی مردم در مکانهای مختلف متفاوت است که این امر ضرورت استفاده از یک ابزار قوی تحلیل گر و در عین حال انعطاف پذیر همچون سیستم اطلاعات جغرافیایی را ایجاب می کند. مسئولین و دست اندرکاران امورات بهداشتی می توانند از نقشه های تولید شده توسط سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان یک ابزار سودمند در زمینه پایش و ارزشیابی استفاده کنند و از این طریق توزیع مکانی و تغییرات ایجاد شده در زمینه های مختلف را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. در سازمان هایی که وظیفه خدمات رسانی را دارا می باشند، نیاز به استفاده از داده های فضایی وجود دارد. مثال: زمانی که تعداد زیادی از افراد یک منطقه ای بعلت بیماری خاصی به بیمارستان مراجعه می کنند، شبکه بهداشت و درمان آن منطقه باید محدوده شیوع آن بیماری را تعیین و نسبت به عدم اشاعه آن به سایر نقاط اقدامات و تصمیمات درست را اتخاذ کند. لذا در این گونه موارد، موقعیت نقاط یک اصل اساسی از داده های فضائی است. با توجه به مطالب فوق، هدف از انجام این تحقیق بیان و تشریح نقش سیستم اطلاعات جغرافیایی در استقرار بهینه سیستم پزشکی از راه دور در مناطق محروم و دور افتاده شناسایی شده که فاقد امکانات و تجهیزات پزشکی بوده و یا حتی فاقد پزشک تخصصی می باشند. همچنین از آنجایی که استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی به تازگی در بخش بهداشت و درمان وارد شده لذا تحقیقات و مطالعات بسیار اندکی در این زمینه بخصوص در کشور ما صورت گرفته است. لذا در این مقاله از روش مطالعه (مروری پزشکی از راه دور و کتابخانه ای ) جهت بالا بردن سطح اطلاعات مخاطبین در خصوص درک بهتر کاربرد و نقش سیستم اطلاعات جغرافیایی در پزشکی از راه دور استفاده شده است.

پزشكی از راه دور

تله مدیسین یا پزشکی از راه دور، به دانش و ابزارهای ارتباطی گفته میشود که مراکز بهداشتی ـ درمانی و پزشک را به بیمار مرتبط  میکند .پزشکی از راه دور گوشه گوشه جهان را پوشش می دهد و دامنه تسهیالت خدماتی آن تحقیق، عملیات نجات و کنترل بهداشت عمومی را شامل می شود.پزشکی از راه دور حوزه تالقی پزشکی، تکنولوژی اطلاعات و تکنولوژی ارتباطات راه دور است و بخشی مهم از مجموعه تحوالتی است که میتوانند بزرگترین تأثیرات را روی سیستم ارائه خدمات سلامت بگذارند. در یک تعریف ساده تله مدیسین عبارت از ارائه خدمات مراقبت سلامت و تبادل اطلاعات مراقبت سلامت، در فواصل دور میباشد.با به کارگیری تله مدیسین، پزشکان مشغول خدمت در مناطق دورافتاده، قادر خواهند بود تا بدون این که بیمار را در مراحل اولیه راهی شهرهای بزرگ کنند، از طریق اینترنت با متخصصان در هر نقطه ای از جهان در ارتباط باشند، با آنها تبادل نظر کنند و مشاوره بگیرند و در صورت نیاز، بعد از طی این مراحل، بیمار را به مراکزی در شهرها اعزام کنند.به طور کلی با استفاده از مشاوره های از راه دور و انتقال اطلاعات به وسیله اینترنت درنقاط دورافتاده می توان هزینه ها و تردد بیماران را کاهش داد و در وقت آنان صرفه جویی کرد و مراقبت های بهداشتی و درمانی و نیز نظارت و پایش بیماران و نیز مراقبت های روزانه از آنان را گسترش داد.

سیستم اطلاعات جغرافیایی

سیستم اطلاعات جغرافیایی بصورت کاربردی شامل گروهی از ابزارهای کامپیوتری می باشد که امکان فعالیت بر روی یکسری از داده هایی که به یک محدوده خاصی از زمین مربوط می شود را فراهم می کند .تکنولوژی سیستم اطلاعات جغرافیایی با جمع آوری و تلفیق اطلاعات پایگاه داده های معمولی، به وسیله تصویرسازی و استفاده از آنالیزهای جغرافیایی، اطلاعاتی را برای تهیه نقشه ها فراهم می سازد. این اطلاعات به منظور واضح تر جلوه دادن رویدادها، پیش بینی نتایج و تهیه نقشه ها به کار گرفته می شوند.سیستم اطلاعات جغرافیایی به جمع آوری، تولید، نگهداری، بازیابی، تجزیه و تحلیل داده هایی می پردازد که در دنیای واقعی فضایی را اشغال نموده اند.داده ها در این سیستم برای ارائه دانسته های مفید، نه تنها به صورت نقشه ها و تصاویر رنگی بلکه بصورت گرافیک های آماری، جداول و پاسخ های نمایشی متنوعی به منظور جستجوهای عملی، سازماندهی می شوند.هدف نهایی یک سیستم اطلاعات جغرافیایی، پشتیبانی جهت تصمیم گیری های پایه گذاری شده بر اساس داده های مکانی می باشد و عملکرد اساسی آن بدست آوردن اطلاعاتی است که از ترکیب الیه های متفاوت داده ها با روشهای مختلف و با دید گاه های گوناگون بدست می آیند. هدف فوق از طریق فعالیتهایی که برروی داده های مکانی انجام میگیرد، صورت می پذیرد.

قابلیتهای سیستم اطلاعات جغرافیایی

سیستم اطلاعات جغرافیایی ضمن داشتن بسیاری از امکانات و توانایی سیستم های گرافیکی، از توانمندی های منحصر به فردی برخوردار است که نمونه بارز آن ادغام داده های توصیفی و فضایی است. تمام قابلیتهای یک سیستم اطلاعات جغرافیایی عبارتست از:

پیوند اطلاعات حاصل از منابع مختلف

در صورت دسترسی به اطلاعات مکانی و نام خیابانهای شهر خود و نیز موقعیت تاسیس مراکز بهداشتی و درمانی قادر خواهید بود مراکز درمانی نزدیک به محل وقوع حادثه را انتخاب کنید و مسیر بهینه آن مرکز و محل مورد نظر را تعیین و بر روی تصویر ماهواره ای نشان دهید. قدرت واقعی این سیستم را باید در پیوند پایگاه داده به اطلاعات گرافیکی جستجو کرد. یک سیستم اطلاعات جغرافیایی از امکان پرس و جو در پایگاه داده برخورار است و نیز می تواند به کمک اطلاعات گرافیگی در پایگاه داده به پرس و جو بپردازد.

ادغام داده ها

سیستم اطلاعات جغرافیایی امکان ادغام اطلاعات را که در روشهای سنتی به سختی عملی می باشد را فراهم نموده است. سیستم اطلاعات جغرافیایی می تواند از ترکیب متغیرهای مختلف نقشه کشی در تهیه و تحلیل متغیرهای جدید استفاده نماید.همچنین امکان ترکیب نقشه های شیب، ارتفاع، راه ها و مراکز درمانی را که از منابع مختلف اخذ شده اند، می دهد تا برای مکانیابی محل تاسیس مراکز بهداشتی و درمانی مورد استفاده قرار گیرد.

هندسی تبدیل

عبارت است از تعریف مختصات زمینی به یک نقشه یا الیه که طی آن انطباق الیه های مختلف در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی میسر گردد.. بعبارت دیگر با انجام این عملیات، هر نقطه ای بر روی الیه خاص (مانند الیه مراکز بهداشتی و درمانی یک منطقه( با نقطه متناظر آن الیه روی الیه دیگر )مانند الیه کاربری اراضی) دارای مختصات یکسان می شود.

سیستم های تصویری مختلف

سیستم تصویر یک مولفه اساسی در فرایند نقشه سازی است. این سیستم ابزاری هندسی است که برای انتقال اطلاعات از سطح سه بعدی زمین به رسانه دوبعدی مانند کاغذ یا صفحه رایانه استفاده می شود. در حال حاظر سیستمهای تصویر مختلفی برای انواع نقشه ها بکار می رود که هر یک برای کاربرد خاصی مناسب هستند. از آنجایی که بیشتر اطلاعات سیستم اطلاعات جغرافیایی از نقشه های موجود حاصل می شود، این سیستم از قدرت پردازش کامپیوتر در فرایند تبدیل اطلاعات رقومی به یک سیستم معمولی برخوردار است.

تبدیل ساختار داده ها

از آنجایی که داده های رقومی به روشهای مختلف جمع آوری می شود و در قالبهای متفاوت ذخیره می گردد، منبع داده ها ممکن است کامال" سازگار نباشند. لذا سیستم اطلاعات جغرافیایی باید قابلیت تبدیل داده ها از یک ساختار به ساختار دیگر را داشته باشد.مثال" سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است نقشه مراکز بهداشتی و درمانی را به تصویر ماهواره ای و شاخص بهنگام کاربری اراضی مرتبط سازد...

همچنین بخوانید:

درمان از راه دور چیست؟

هوش مصنوعی با راهکاری تازه بازدهی بیمارستان‌ها را افزایش می‌دهد

محققین MIT به کمک سیستم Emerald از راه دور بیماران کووید-۱۹ را نظارت می‌کنند