راهنمای گذر از تحول دیجیتال سلامت برای دانشجویان و دانش‌آموختگان حوزه سلامت

بسیاری از ما برای گذر از تحول دیجیتال سلامت آمادگی لازم را نداریم و در نتیجه یا آن را انکار می‌کنیم یا اگر هم اهمیت می‌دهیم، راهنمایی مناسبی دریافت نمی‌کنیم. باید بدانیم که تحول دیجیتال سلامت بسیار نزدیک‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنیم و به زودی ابعاد مختلف سیستم سلامت را متاثر خواهد کرد. اگر حداقل آمادگی برای این تحول را به‌دست نیاوریم، در بهترین حالت مزیت‌ها و برتری‌هایی را که داشته‌ایم در فضای جدید از دست می‌دهیم و در بدترین حالت حتی ممکن است نتوانیم دیگر در شغل و حرفه‌ای که برای آن تحصیل کرده و مهارت آموخته‌ایم، فعالیت نماییم.

ما درکنار معرفی ابعاد مختلفی از این تحول دیجیتال سلامت و بررسی تاثیر آن بر نقش و جایگاه افراد فعال در حوزه‌ی سلامت، تلاش کرده‌ایم که توصیه‌هایی را برای کسب آمادگی بیشتر در این زمینه ارائه نماییم.

مدتی است که تحول دیجیتال سلامت آغاز شده است!

شکی نیست که آینده‌ی سلامت با تکنولوژی‌های دیجیتال گره خورده و بیش از یک دهه است که صاحب‌نظران نوید تحولاتی اساسی را در حوزه‌ی سلامت می‌دهند. سال‌ها پیش تکنولوژی‌های سلامت دیجیتال بیشتر به عنوان ابزارهایی نه چندان ضروری و در برخی موارد تجملاتی در نظر گرفته می‌شد، اما امروزه جایگاه این تکنولوژی‌ها بسیار تغییر کرده است؛ گرچه توانمندی‌های این تکنولوژی‌ها نیز نسبت به گذشته بسیار پیشرفته‌تر و کارآمدتر شده است اما نیازهای درون سیستم سلامت، پیش‌ران‌های اصلی سرعت‌گیری این تحولات بوده است.

اکنون دو عامل اصلی وجود دارند که تحول دیجیتال سلامت را با سرعت بیشتری به پیش می‌رانند:

نخست هزینه‌های رو به افزایش سیستم سلامت و نیاز به استفاده از راهکارهای مبتنی بر تکنولوژی برای کاهش و مدیریت هزینه‌ها

و دوم افزایش روزافزون فاصله میان نیاز و انتظار مردم نسبت به خدماتی که سیستم سلامت ارائه می‌دهد.

هرچند که همچنان تصویری که از آینده‌ی تحول دیجیتال سلامت ارائه می‌شود ما را بیشتر به یاد فیلم‌های علمی تخیلی می‌اندازد، به‌نظر می‌رسد که اکنون در برهه‌ای تاریخی برای حوزه‌ی سلامت قرار داریم. در سال‌های پیشین تمام زیرساخت‌ها از جمله فناوری، قانونی، نگرشی و فرهنگی شکل گرفته است تا در این زمان تحول دیجیتال سلامت بتواند با بیشترین سرعت و قدرت، تمام جنبه‌های سیستم‌های سلامت را تغییر دهد.

در واقع تحول دیجیتال سلامت در یک بازه‌ی زمانی چند ساله به وقوع می‌پیوندد. در سال‌های پیش ما شاهد فراهم شدن زیرساخت‌های این تحول بودیم و اکنون که این زیرساخت‌ها آماده‌ی بهره‌برداری شده است، وارد مرحله‌ی بدون بازگشتی از تحولات شده‌ایم.

چرا باید برای تحول دیجیتال سلامت آماده شویم؟

بسیاری از افرادی که در مورد تحول دیجیتال سلامت می‌شنوند، تصور می‌کنند که تغییراتی در سیستم سلامت ایجاد خواهد شد و شاید برخی از نقش‌ها و شغل‌های امروزی تغییر کند اما واقعیت اینگونه نیست. برای آن‌که بهتر متوجه شویم که تحول دیجیتال سلامت با حوزه‌ی سلامت چه خواهد کرد، می‌توانیم آن را به سونامی تشبیه کنیم. برخلاف تصور عموم، این تحولات مانند یک رگبار یا سیلی کوتاه نخواهد بود و تمامی ساختارها و ابعاد حوزه‌ی سلامت را یکی پس از دیگری تغییر خواهد داد.

حال که چنین تحول عظیمی که بدون شک نقش و جایگاه تمامی ذینفعان به‌ویژه پرسنل بهداشتی درمانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد در پیش است، برای آنان که می‌خواهند همچنان در نقش خود باقی بمانند یا حتی نقش‌هایی جدید و شاید بهتری را به‌دست بیاورند، لازم است که برای وقوع این تحولات آماده باشند.

زمانی که تحولاتی این چنین در یک حوزه رخ می‌دهد، احتمال بسیاری وجود دارد که ملاک‌های برتری افراد و فعالان حوزه دست‌خوش تغییرات زیادی شود. افرادی که پیش‌تر از نظر سیستم و خدمات‌گیرندگان ارزشمند تلقی می‌شدند، اکنون با ملاک‌های جدید سازگار نیستند و تا بخواهند خود را با این شرایط تطبیق دهند، دیگران این برتری را از آن خود کرده‌اند.

اما مشکل اینجاست که هیچ‌کس دقیق نمی‌داند که ملاک‌های برتری در دوران پس از تحول دیجیتال سلامت چه خواهد بود و چه مواردی ارزش به حساب می‌آیند، اما براساس تصویری که از چشم‌انداز این تحول متصور هستیم و تغییراتی که در دیگر حوزه‌ها رخ داده است، می‌توان پیش‌بینی کرد که شاید برخی توانمندی‌ها و مهارت‌ها بتوانند به افراد کمک کنند تا در نقش‌های تازه همچنان بدرخشند و یا حتی نقش‌هایی مناسب‌تر برای خود بیابند.

ما در این مقاله توصیه‌هایی کلی را برای آمادگی بیشتر پرسنل بهداشتی درمانی برای ورود به دو‌ره‌ی پس از تحول دیجیتال سلامت ارائه داده‌ایم . بی‌شک هر چه در جریان این تحول پیش می‌رویم ماهیت و ساختار آن بیشتر نمایان می‌شود و در نتیجه می‌توانیم دقیق‌تر در مورد آن سخن بگوییم، اما ممکن است که در آن زمان برای بسیاری از افراد دیر شده باشد. هرچه زودتر خود را برای ورود به دوره‌ی تحول سلامت دیجیتال آماده نمایید، احتمال شکست خود را کاهش و شانس برتری خود را افزایش می‌دهید.

به پرسنل بهداشتی درمانی و دانشجویان علوم پزشکی توصیه می‌شود که موارد زیر را برای آمادگی بیشتر در دوره‌ی تحول دیجیتال سلامت و پس از آن مورد توجه قرار دهند:

1. از ابزارهای دیجیتال و سلامت دیجیتال موجود استفاده نمایید تا با آن‌ها آشنایی داشته باشید.
2. از آموزش‌های دانشگاهی و رسمی انتظار نداشته باشید شما را برای آینده آماده نمایند، خودتان باید دست به‌کار شوید.
3. روندهای تکنولوژی‌های دیجیتال روز و کاربردهایی را که برای آن‌ها در حوزه‌ی سلامت پیش‌بینی شده است، بشناسید.
4. برای استفاده از تکنولوژی‌های سلامت دیجیتال پیش‌قدم شوید تا پذیرش بیشتری برای استفاده از آن‌ها پیدا کنید.
5. در صورت امکان مهارت و توانمندی در زمینه‌ی تکنولوژی‌های دیجیتال یا سلامت دیجیتال به‌دست آورید تا متمایز شوید.

از ابزارهای دیجیتال موجود استفاده کنید

پلتفرم‌هایی که در آینده خدمات دیجیتال در بستر آن‌ها ارائه خواهند شد، به احتمال زیاد با پلتفرم‌هایی که امروزه از آن‌ها استفاده می‌کنیم تفاوت خواهند داشت اما مهارت‌های پایه‌ی دیجیتال افراد، در استفاده از پلتفرم‌های آینده نیز بی‌تاثیر نخواهد بود. بنابراین اولین توصیه این است که توانمندی استفاده از پلتفرم‌ها و ابزارهای دیجیتال موجود امروزی را کسب نمایید.

جست‌وجوی اینترنتی، فرستادن ایمیل، ثبت‌نام و عضویت در سایت‌های اینترنتی، خرید اینترنتی و مهم‌تر از همه‌ی این موارد توانایی استفاده از نرم‌افزارهای کاربردی مبتنی بر وب و تلفن‌همراه کمترین مهارت‌هایی است که باید داشته باشید. این کمترین مهارت‌ها به شما کمک می‌کند در زمانی که نیازمند استفاده از راهکارهای دیجیتالی در کسب و کار خود هستید، سریع‌تر و راحت‌تر با آن‌ها ارتباط برقرار کنید و در کاربری آن‌ها ماهر شوید.

هر چند طراحان راهکارهای دیجیتال تلاش می‌کنند که ابزارهایی کاربرپسند را در اختیار مخاطب قرار دهند، مهارت شما می‌تواند متمایزکننده باشد. بنابراین توصیه می‌شود که افزون بر استفاده از ابزارها و راهکارهای دیجیتال شخصی، حتما از راهکارهای دیجیتال حرفه‌ای موجود نیز برای آشنایی نسبی استفاده نمایید.

بدون شک هرچه شما در استفاده از ابزارها، پلتفر‌م‌ها، نرم‌افزارها و راهکارهای دیجیتال تمرین و مهارت بیشتری داشته باشید، به کاربر برتر و متمایزتر تبدیل می‌شوید. باتوجه به اینکه بسیاری از همکاران عزیزمان در رشته‌های مختلف علوم پزشکی رابطه‌ی نزدیک و دوستانه‌ای با فضای دیجیتال ندارند، پس توصیه‌ی اصلی ما داشتن حداقل سطح پایه‌ای از مهارت‌های دیجیتال است.

به آموزش‌های دانشگاهی و رسمی اتکا نکنید

هر چند دانشگاه‌ها مرجع علمی برای پیشرفت و توسعه هستند اما بیشتر اوقات سیستم آموزش رسمی در دانشگاه‌ها نیاز به زمان بیشتری دارد تا خود را با تحولات همراه کند. در حوزه تکنولوژی‌های دیجیتال چون سرعت پیشرفت و تحولات بسیار زیاد است، سرعت کم تطابق سیستم آموزشی دانشگاه‌ها بیشتر به چشم می‌آید. همچنین از سوی دیگر آموزش در دانشگاه‌های علوم پزشکی نسبت به دانشگاه‌های مهندسی به مراتب سرعت تطبیق‌پذیری کمتری دارد.

مهم‌ترین دلیلی که می‌توان برای این عدم تطابق میان سیستم آموزشی و تصویر آینده، به‌طور ویژه در حوزه‌ی سلامت متصور بود، این است که رسالت دانشگاه تربیت نیروی انسانی کارآمد برای انجام فعالیت‌های زمان حال در سیستم سلامت است و سیستم آموزشی دانشگاه‌ها برای آنکه افراد را برای آینده‌ای مبهم و غیرقطعی آماده و تربیت نمایند، ساخته نشده است. در نتیجه زمانی که حوزه‌ای تبدیل به یک رشته‌ی دانشگاهی، واحد درسی و حتی یک سرفصل رسمی از یک درس شود، دیگر خیلی دیر شده است!

منظور از دیر شدن این است که مدتی پیش از وارد شدن موضوعی در دروس دانشگاهی، کاربری آن وارد عرصه شده است و دانشگاه تلاش می‌کند که نیروی کار را برای استفاده از آن تربیت کند. هرچند که دانشگاه‌ها برنامه‌های آموزش مداوم حین خدمت و توانمندسازی را نیز برگزار می‌کنند اما به هر حال آموزش‌های رسمی دانشگاهی برای یادگیری رخدادهای جدید و نوظهور، گزینه‌ی مناسبی نیستند.

اما سوال این است که «پس در مورد موضوعات نوظهور از کجا می‌توان کسب اطلاعات کرد و آموخت؟» در این مورد همچنان بهترین محل برای یادگیری در مورد موضوعات نوظهور، دانشگاه‌ها هستند اما نه در برنامه‌های آموزشی رسمی آن‌ها. این موضوعات بیشتر در گروه‌ها، انجمن‌ها و مراکز تحقیقاتی مورد بحث قرار می‌گیرند و یا استادان و پژوهشگران پیشرو روی آن‌ها کار می‌کنند. همایش‌ها و سمینارها نیز مکان‌هایی هستند که در آن‌جا علم روز و گاهی موضوعات نوظهور که هنوز قطعیت زیادی ندارند، مطرح می‌شوند. گذشته از همه این موارد، در دنیای دیجیتالی امروز به سادگی می‌توان به کمک اینترنت به آخرین دست‌آوردهای علمی دسترسی پیدا کرد و محل تحصیل یا زندگی شما دیگر محدودیتی بزرگ برای دستیابی به دانش و اطلاعات نیست.

در مورد تکنولوژی‌های دیجیتال روز اطلاعات کسب کنید

هرچند پیشرفت‌های سلامت دیجیتال تا به امروز چشمگیر بوده اما این روند رشد و توسعه همچنان ادامه دارد و هر روز شاهد محصولات و خدماتی نوآورانه و جدید هستیم. در چنین فضای نوآورانه و رو به رشدی نمی‌توان پیش‌بینی کرد که در آینده چه پیش خواهد آمد، اما روندهای تکنولوژی می‌توانند تا میزان زیادی مسیر و چشم‌انداز آینده را به ما نشان دهند.

با اطلاع از این روندهای تکنولوژی شما غافلگیر نخواهید شد و آمادگی آن را خواهید داشت که راهکارهایی با این تکنولوژی‌ها ارائه شود. به‌عنوان مثال، زمانی که از قابلیت‌های هوش مصنوعی بدانید و برخی از ابتکارهایی را که با استفاده از هوش مصنوعی در حوزه‌ی سلامت ارائه شده است بشناسید، زمانی که یک سیستم کمک تصمیم‌گیری برای تخصص شما ارائه می‌شود، تعجب نمی‌کنید؛ یا اگر پرونده‌ی الکترونیکی‌ای که با آن کار می‌کنید، تشخیص‌ها یا اقدامات مشکوک یا اشتباه شما را گوشزد کند برایتان دور از انتظار نخواهد بود.

اما تنها مزیت اطلاع از روندهای تکنولوژی غافلگیر نشدن نیست. زمانی که شما در مورد آنچه که محصولات و خدمات آینده را شکل می‌دهد اطلاع دارید، این اطلاعات شما را در نقطه‌ی قدرت قرار می‌دهد. در وهله‌ی اول شما نسبت به همتایان خود درک و فهم بهتری از کارکرد ابزارها خواهید داشت و این امر می‌تواند شما را به شکل محسوسی متمایز کند.

از سوی دیگر درک روندهای تکنولوژی به شما امکان ارائه‌ی راهکار برای مشکلات را می‌دهد. چه امروز و چه در آینده موقعیت‌های بسیاری وجود دارد که فرصت ارزش‌آفرینی و کارآفرینی با تکنولوژی‌های دیجیتال را خواهند داشت. با این حال حتی اگر خود را فردی مبتکر و ایده‌پرداز نمی‌دانید باز هم فرصت‌های بسیاری وجود دارند که ممکن است به شما پیشنهاد شود. بسیاری از راهکارهای دیجیتال در حوزه‌ی سلامت نیاز به افرادی دارند که بتوانند درک مناسبی از حوزه‌ی سلامت و تکنولوژی دیجیتال داشته باشند.

تبدیل به یک پذیرنده آغازین برای تکنولوژی‌های سلامت دیجیتال شوید

زمانی که یک محصول یا خدمت نوآورانه عرضه می‌شود، افراد در مقابل آن مواضع مختلفی می‌گیرند. گروهی پس از آن‌که محصول همه‌گیر شد و آزمون خود را پس داد آن را می‌پذیرند و گروهی دیگر نیز تا زمانی که مجبور نشوند از آن استفاده نمی‌کنند. در این میان گروهی هستند که مشتاقانه زمانی که محصول اولیه وارد باز می‌شود به سراغ آن می‌روند و از اولین کسانی هستند که از آن استفاده می‌کنند. این گروه در اصطلاح پذیرندگان آغازین یا early adopters  نامیده می‌شوند.

تولیدکنندگان محصولات و ارائه‌دهندگان خدمات نوآورانه در ابتدای امر به دنبال پذیرندگان آغازین می‌گردند تا بتوانند از نظرات و پیشنهادهای آن‌ها برای بهبود و ارتقای محصول خود استفاده کنند؛ و شما زمانی که بسیار مشتاق آن محصولات یا خدمات باشید تبدیل به یک پذیرنده‌ی آغازین می‌شوید. البته شاید هم‌اکنون نیز پذیرنده‌ی آغازین در موضوع ویژه‌ای باشید اما این موضوع به معنی آن نیست که حتما در موضوعات دیگر نیز این ویژگی را خواهید داشت.

به هر حال نخستین توصیه‌ی ما این است که اگر می‌توانید یکی از پذیرندگان آغازین تکنولوژی‌های سلامت دیجیتال باشید. برای استفاده از خدمات و محصولات پیش‌قدم شوید. چه در نقش یک مصرف‌کننده و چه در نقش خدمات‌دهنده، هم‌اکنون خدمات و محصولات مختلف سلامت دیجیتال بسیاری در ایران وجود دارد که می‌توانید کاربری آن‌ها را تجربه کنید. از خدمات مشاوره از راه دور تا تغییر سبک زندگی و البته گجت‌ها و ابزارهای سلامت دیجیتال از فشارسنج تا گوشی طبی دیجیتال مواردی هستند که می‌توانید آن‌ها را تهیه و استفاده نمایید.

اما همه نمی‌توانند یک پذیرنده‌ی آغازین سلامت دیجیتال باشند. مزیت پذیرنده‌ی آغازین بودن، همراه شدن با جدیدترین تکنولوژی‌هایی است که در آینده وارد حرفه‌ی شما خواهند شد،  با این حال اگر نمی‌توانید حداقل به سمت آن متمایل شوید. هرچه شما پذیرش بیشتر و مقاومت کمتری برای استفاده از تکنولوژی‌های سلامت دیجیتال داشته باشید، مزیت‌های بیشتری به دست خواهید آورد.

باز هم توصیه می‌کنیم که از محصولات و خدمات سلامت دیجیتالی که در کشور وجود دارد و عرضه شده است، استفاده کنید و به سازندگان و بنیان‌گذاران آن‌ها بازخورد دهید تا ایشان بتوانند کیفیت محصول و خدمت خود را ارتقا دهند.

مهارت‌های شاخصی مرتبط با سلامت دیجیتال بدست آورید

همانطور که پیش‌تر گفته شد، تحول دیجیتال سلامت سبب ایجاد نقش‌های جدید در سیستم سلامت می‌شود. بدون شک این نقش‌های جدید ارتباط تنگاتنگی با تکنولوژی‌های دیجیتال خواهند داشت و مهارت‌های این حوزه پررنگ خواهند بود؛ اما نکته‌ی مهم این است که بهترین افراد برای اینگونه نقش‌ها افراد بین رشته‌ای با توانمندی‌های بالا در هر دو حوزه‌ی متفاوت هستند.

همین امروز در مراکز پیشگام سلامت دیجیتال در نقاط مختلف دنیا جایگاه‌های شغلی و سمت‌هایی‌ وجود دارد که نیازمند افراد بین رشته‌ای با تحصیلات و تخصص در حوزه‌ی سلامت و مهارت‌های دیجیتال است. به عنوان مثال پزشکی که برنامه‌نویسی می‌داند، داروسازی که هوش مصنوعی آموخته یا پرستاری که در تحلیل داده مهارت دارد، برای این مشاغل مانند گنجی نایاب هستند.

واضح است که ما به تمامی دانشجویان یا دانش‌آموختگان علوم پزشکی توصیه نمی‌کنیم که برای یادگیری یک مهارت شاخص دیجیتال تلاش کنند و این موضوع به‌طور کامل به توانمندی‌ها و علایق افراد بستگی دارد، اما اگر فکر می‌کنید استعدادی در زمینه‌ی تکنولوژی‌های دیجیتال دارید یا پیش‌تر در این حوزه فعالیتی داشته‌اید و می‌دانید که می‌توانید مهارتی را بیاموزید، حتما یادگیری در این زمینه را به شما توصیه می‌کنیم.

یادگیری یک مهارت دیجیتال مانند برنامه‌نویسی (و البته نه فقط آن) در آینده‌ای نه چندان دور فرصت‌ها و قابلیت‌هایی را در اختیارتان قرار می‌دهد که شاید اکنون حتی نتوانید آن را تصور کنید، اما تنها در صورتی اقدام به آموختن مهارت‌های پیشرفته‌ی دیجیتال نمایید که به این حوزه و کار علاقه‌مند هستید وگرنه همچنان فرصت‌ها و موقعیت‌های شغلی بسیاری در مقابل شما خواهد بود که اگر در راستای علایق و استعداد شما باشد، می‌تواند شما را متمایز و موفق نماید.

منبع:medleanmag

همچنین بخوانید:

۲۱ شغل آینده پزشکی و سلامت

درمان‌های دیجیتال، مداخلاتی نوین در ارائه‌ خدمات سلامت

همه آنچه درباره تحول دیجیتال سلامت باید بدانیم