سلامت الکترونیک چیست؟

حوزه سلامت الکترونیک در حال بهبود و توسعه در زمینه‎‌های پزشکی، بهداشت عمومی و تجاری است. این حوزه به ارائه خدمات بهداشتی و اطلاعاتی که از طریق اینترنت و تکنولوژی‎‌های مرتبط به آن گسترش می‎‌یابند، می‎‌پردازد. به بیان دیگر می‌‎توان گفت این حوزه به پیشرفت تکنولوژی در بخش‎‌های مراقبتی و پزشکی در مناطق کوچک و بزرگ جهان می‌‎پردازد. سلامت الکترونیک دربردارنده انواع مختلف تبادلات الکترونیکی درباره داده‎‌های بهداشتی نظیر پزشکی از راه دور، بهداشت از راه دور و غیره است. در ضمن، eHealth تعهداتی در حوزه تکنولوژی و پیشرفت‎‌های بشری نسبت به اقدامات مراقبتی و بهداشتی جهانی ارائه کرده است.

به معنای ساده‎‌تر می‎‌توان گفت سلامت الکترونیک به استفاده از فناوری‎‌های الکترونیکی برای مراقبت‎‌های بهداشتی و پزشکی از راه دور توسط ابزارهای ارتباطات از راه دور نظیر گوشی‎‌های هوشمند هم می‎‌پردازد. طبق گفته سازمان بهداشت جهانی (World Health Organization) سه زمینه اصلی سلامت الکترونیک شامل موارد زیر هستند:

• اطلاعات بهداشتی که به متخصصان بهداشتی (پزشکان، پرستاران و متخصصان آزمایشگاهی) و افرادی نظیر بیماران از طریق اینترنت و ارتباطات از راه دور ارائه می‎‌شوند.
• ابزارهای تکنولوژی و فناوری که به منظور بهبود خدمات بهداشت عمومی جامعه (نظیر آموزش از راه دور به افراد تازه‎‌کار حوزه پزشکی) استفاده می‎‌شوند.
• و تجارت الکترونیکی و ابزارهای مرتبط به آن که در مدیریت سیستم بهداشتی و پزشکی کاربرد دارند.

 

فعالیت‎‌های متنوع سلامت الکترونیک در جهان شامل چه هستند؟

از جمله این فعالیت‎‌ها می‎‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• استفاده از ICT (فناوری اطلاعات و ارتباطات) در راستای بهبود سلامت افراد مختلف جامعه
• تدوین استراتژی‎‌ها و ارزیابی موضوعات روز به منظور کمک به دولت‎‌های عضو برای انتخاب و ارزیابی وضوح سلامت الکترونیک برای حمایت از دولت شایسته و احکام سرمایه‎‌گذاری
• فراهم‎‌سازی نظارت و تأمین تکنیکال دولت‎‌های عضو برای ترکیب راه‌‎حل‎های ارائه شده در حوزه سلامت الکترونیک به منظور انطباق چندین سهام‌دار و رویکردهای چندجانبه در حوزه سیاست‎‌های ملی سلامت الکترونیک
• نظارت و بهبود تمایلات دیجیتالی حوزه بهداشت عمومی به منظور آگاه‎‌سازی سیاست‎‌ها و عملکردهای درون کشوری و ارسال گزارشات مکرر درباره نحوه استفاده از بهداشت الکترونیکی منطقه
• حمایت از مشارکت و مدیریت چندجانبه بین سازمان‎‌های گوناگون با هدف تصحیح رویکردهای هماهنگ به منظور اجرا و افزایش روش‎‌ها و رویکردهای مقرون به صرفه و اقتصادی سلامت الکترونیک

 

ویژگی‎‌ها و مشخصات سلامت الکترونیک

سلامت الکترونیکی شامل ۱۰ ویژگی و مشخصه زیر است. این ویژگی‎‌ها براساس  آیزنباخ (Eysenbach)، در سال ۲۰۰۱ اتخاذ شده‌‎اند. از جمله این ویژگی‎‌ها می‎‌توان موارد زیر را نام برد:

 

1. افزایش کارایی و بهره‌‎وری، اولین ویژگی سلامت الکترونیک است.

یکی از اولین مشخصه‎‌های سلامت الکترونیک افزایش بازدهی در حوزه مراقبت‎‌های بهداشتی است، این امر در انتها منجر به کاهش هزینه‎‌ها هم می‎‌شود. یک روش فوق‎‌العاده کاربردی برای کاهش هزینه‎‌ها، افزایش ارتباطات بین بیمار و پزشک به منظور کاهش هزینه‌‎های درمان و تشخیص بیماری در سریع‎‌ترین زمان ممکن است. در حقیقت، زمانی که پزشک دائما با بیمار در ارتباط باشد می‎‌تواند در مراحل اولیه بیماری به او کمک به سزایی کند، به این صورت دیگر نیازی به انجام آزمایش‎‌ها و صرف هزینه و زمان زیاد وجود ندارد.

 

2. دومین مشخصه، افزایش کیفیت مراقبت از بیمار است.

افزایش بازدهی (که مشخصه اول بود) نه تنها به کاهش هزینه‎‌ها کمک می‎‌کند، بلکه به طور همزمان به بهبود کیفیت و خدمات ارائه شده به بیمار نیز کمک می‎‌کند. سلامت الکترونیک امکان مقایسه بین مراکز بهداشتی متنوع را با هدف بهبود ارائه‎‌دهندگان خدمات مراقبتی و بهداشتی فراهم می‌‎کند. این مسئله در درازمدت به بهبود کیفیت مراکز بهداشتی کمک زیادی می‎‌کند.

 

3. مشخصه بعدی ارائه مدارک مبتنی بر شواهد است.

ارائه مدارک براساس شواهدات علمی بر این مسئله که باید مداخلات بهداشتی الکترونیک براساس مدارک معتبر و علمی باشند، تاکید دارد. به این صورت، می‎‌توان در سریع‎ترین زمان ممکن مشکلات و بیماری‎‌ها را تشخیص داده و از لحاظ علمی به ارائه راه‌‎حل‌‎های کارآمد و کاربردی برای بیمار پرداخت.

 

4. ویژگی چهارم، قابلیت توانمندسازی مصرف‎کنندگان و بیماران است.

به واسطه ابزارهای سلامت الکترونیک در دسترس قرار گرفتن دانش پزشکی از طریق اینترنت به راحتی امکان‌‎پذیر می‎‌شود. به این ترتیب، بیمار به راحتی می‎‌تواند به فرصت‎های جدید درمان توسط گروه پزشکی معتبر و موفق دست یابد.

 

5. مشخصه پنجم، افزایش حس دلگرمی بین پزشک و بیمار است.

خوشبختانه، به واسطه وجود ابزارهای سلامت الکترونیک پیوند همدلی و دوستی بین بیمار و پزشک افزایش می‌‎یابد. این مسئله، به بهبود و افزایش سرعت پروسه درمان هم کمک می‎‌کند.

 

6. مورد بعدی، افزایش راحتی و سرعت آموزش به پزشکان از طریق منابع آنلاین و اینترنت (آموزش مداوم و در دسترس) و بیماران یا مصرف‎‌کنندگان (از طریق آموزش نکات بهداشتی، اطلاعات شخصی و… برای مصرف‎‌کنندگان) است.

 

7. مشخصه هفتم، قابلیت بحث و اطلاع‌‎رسانی و برقراری ارتباط بین پزشکان، پزشک و بیمار و کادر درمان به روشی مشخص و معین است.

 

8. ویژگی هشتم، افزایش و بهبود استفاده از ابزارهای سلامت الکترونیک است.

سلامت الکترونیکی به بهبود و گسترش دسترسی به فرصت‎‌های مراقبتی، پزشکی و بهداشتی در جوامع کمک کرده است. در ضمن، سلامت الکترونیک مصرف‎‌کنندگان را به استفاده از خدمات بهداشتی آنلاین از طریق ابزارهای سلامت الکترونیک ترغیب می‎‌کند. افراد می‎‌توانند از طریق مشاوره، پیشنهادات ساده و  استفاده از توصیه‎‌های پزشکی از این امکانات برخوردار شوند.

 

9. ویژگی نهم، آشنایی با راه و روش رفتاری جدیدی است.

سلامت الکترونیک شامل انواع جدیدی از ارتباطات بین بیمار و پزشک است. به همین خاطر، ممکن است چالش‌‎های جدیدی برای برخی از افراد در نحوه ارتباطاتشان رخ دهد. به عنوان مثال، نحوه برقراری ارتباط بین پزشک و بیمار یا حفظ حریم خصوصی بیمار می‎‌توانند جز این رفتارها باشند.

 

10. و ویژگی آخر، تساوی حقوق و برابری است.

مشخصه آخری که سلامت الکترونیک برای جامعه به وجود می‌‎آورد، اطمینان به ارائه خدمات برابر پزشکی به کلیه مردم جامعه (در هر رنگ، نژاد، ملیت، مذهب و قومیتی) است. به همین خاطر، طبق گفته سلامت الکترونیک افراد می‌‎توانند به صورت برابر از کلیه خدمات پزشکی مورد نیاز خود برخوردار شوند.

البته، افرادی که شرایط اقتصادی آن‌ها ضعیف است، یا فاقد مهارت هستند و دسترسی به کامپیوتر یا اینترنت ندارند، نمی‌‎توانند به طور موثر از خدمات سلامت الکترونیک استفاده کنند. در نتیجه، ممکن است این ابزار جدید گروه بزرگی از جمعیت بیمار را نادیده بگیرد. به همین خاطر، باید این گروه را هم در نظر گرفته و به فکر راه چاره‌‎ای برای رفع مشکلات آن‌ها باشند. بدنیست بدانید، شکاف دیجیتالی در بین ساکنان محله‎‌های روستایی و شهرها، افراد ثروتمند و فقیر، جوانان و افراد مسن، مردان و زنان و عوامل بسیار دیگری شایع است.

 

مزایا و فواید برخورداری از سلامت الکترونیک

از جمله مزایای استفاده از سلامت الکترونیک در جامعه می‎‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سلامت الکترونیکی بسیار به‌‎صرفه و اقتصادی است. در ضمن، از حقایق و تکنولوژی‎‌های ارتباط جمعی (ICT) با هدف بهبود سلامت بیماران و دسترسی راحت‌تر پزشک به بیمار پشتیبانی می‎‌کند.
• سلامت الکترونیک شامل چندین ابزار مختلف نظیر سلامت از راه دور، پزشکی از راه دور، سلامت سیار (با استفاده از تلفن‎‌های هوشمند که با نام mHealth هم شناخته می‎‌شوند)، پرونده الکترونیکی پزشکی یا مرتبط به سلامت (eMR / eHR)، داده‌‎های بزرگ و حتی هوش مصنوعی است.
• سلامت الکترونیک نقش بزرگی در دستیابی به اولویت‎‌های والای پزشکی و بهداشتی نظیر پوشش بهداشت جهانی (UHC) و اهداف توسعه پایدار (SDG) دارد.
• eHealth باعث افزایش هیجان ورود ابزارهای تجارت الکترونیکی به بخش پزشکی و مراقبتی بهداشتی می‎‌شود.
• سلامت الکترونیک باعث راحتی و سرعت دسترسی سریع پزشک به سوابق بیمار می‎‌شود.
• این تکنولوژی به کاهش استفاده از کاغذ، چاپ مدارک، کاهش هزینه‌‎ها و عوامل بسیار دیگری کمک می‎‌کند. به همین خاطر، در کل باعث کاهش هزینه‎‌های پزشکی و بهداشتی می‎‌شود.
• این ابزار باعث کاهش خطاهای پزشکی و تصمیم‎‌گیری بهتر پزشک متخصص در رابطه با اتخاذ بهترین شیوه درمان می‎‌شود.
• مراقبت‎‌های بهداشتی از بیمار بهبود می‌‎یابد. با استفاده از ابزارهای سلامت الکترونیک تمام جنبه‎‌های مراقبت از بیمار من جمله ایمنی، اثربخشی، ارتباطات، آموزش‌‎ها، بهبود خدمات و برابری آن‌ها به تک تک بیماران افزایش می‎‌یابد.
• در ضمن، این ابزار به تشویق مراقبت از بعد جسمی و روحی زندگی افراد هم کمک فراوانی می‎‌کند. از جمله این تشویق‎‌ها می‎‌توان به افزایش فعالیت بدنی، تغذیه بهتر، جلوگیری از اقدامات رفتاری خطرناک و غیره اشاره کرد.

 

محدودیت‎‌ها و  چالش‌‎‎های سلامت الکترونیک چه هستند؟

حالا که با مزایا و فواید سلامت الکترونیک بیشتر آشنا شده‎‌اید، بیایید نگاهی به چالش‎‌های آن هم داشته باشیم:

 

باعث خلق چالش‎‌های هزینه مشترک (برای پزشک و بیمار) می‎‌شوند.

 

دسترسی به ابزارهای IT و منابع بالینی با کمبود مواجه است.

 

عدم یادگیری و مشکل در حین استفاده از نرم‌‎افزارهای مرتبط وجود دارد.

 

هزینه‎‌های کارکنان چالش دیگری است.

 

ممکن است به‎‌روزرسانی جامع EHR زمانبر باشد.

 

در دسترس نبودن یا نبود زیرساخت‎‌های اساسی نظیر اتصال به اینترنت پرسرعت مشکل بعدی است.

 

چالش عدم دسترسی به نرم‌‎افزارهای قابل‎‌اجرا برای کلیه مردم نیز وجود دارد.

 

گرچه ممکن است سلامت الکترونیک فواید بسیاری همچون صرفه‎‌جویی در زمان برای درمان بیمار و یا دسترسی سریع‌تر و راحت‌تر پزشک به بیمار را فراهم کند، اما همچنان لیست بلند بالایی از چالش‎‌ها و مشکلات را برای آن‌ها ایجاد می‎‌کند. این مسئله می‎‌تواند مانع استفاده کاربران بسیاری از این ابزارهای جدید شود. البته، با اتخاذ ترفندها و تکنیک‎‌هایی می‎‌توان از این چالش‎‌ها فراتر رفت و فرصت‎‌های جدیدی را ایجاد کرد.

 

منبع: the-business-school

 

همچنین بخوانید:

خدمات سلامت دیجیتال چیست؟

آشنایی با مزایای پرونده الکترونیک سلامت

سیستم اطلاعات سلامت چیست؟