سالی که گذشت یکی از بدترین سال‌ها برای متخصصان سلامت و یکی از مهم‌ترین سال‌ها برای شکل‌گیری فرهنگ در مراقبت سلامت و تسریع تغییرات مربوط به دیجیتالی‌شدن بود. سال ۲۰۲۰، آزمونی برای سلامت دیجیتال محسوب می‌شد. مدت‌ها پیش از آن، افراد نوآور در مورد پتانسیل ردیابی داده‌های شخصی برای سلامت افراد و جمعیت رویاپردازی می‌کردند. اما سال ۲۰۲۰ به ما نشان داد که انسان‌ها آمادگی تحت‌‌کنترل بودن و حضور در یک جامعه‌ی نظارتی را ندارند. اکثر مردم نمی‌خواستند پیگیری شوند و اپلیکیش‌‌های ردیابی تماس با شکست مواجه شدند.
با این حال مقاومت ریشه‌داری که بین مردم و ارائه‌دهندگان خدمات سلامت در برابر تحول سیستم و دیجیتالی‌شدن خدمات وجود داشت، دستخوش تغییر شد. پذیرش فناوری‌های جدید سلامت و برنامه‌ریزی دولت‌ها برای سرمایه‌گذاری در این حوزه، فرصت‌های جدیدی را پیش روی استارتاپ‌های سلامت دیجیتال قرار داده است.
اپیزود ۱۱۳ آخرین اپیزود پادکست Faces of Digital Health در سال 2020 است. در این برنامه یاشا زاک (Tjasa Zajc) با مهمانان خود به گفت‌وگو در رابطه با سالی که گذشت و وضعیت و آینده‌ی سلامت دیجیتال در سطح جهانی می‌پردازد. کارشناسانی از ایالات متحده، مکزیک، شیلی، اسپانیا و کره‌جنوبی همراه این برنامه هستند. آنها نظرات خود را درباره‌ی این موضوع و روندها و آینده‌ی بلاک‌چین، پوشیدنی‌ها و VR ) واقعیت مجازی) به اشتراک می‌گذارند.
هوشمندسازی ارائه خدمات نظام سلامت یکی از راه‌های پوشش کمبودهای خدمات سلامت در دنیا است. این روش کمک می‌کند تا دسترسی مردم به خدمات نظام سلامت افزایش یابد و هزینه‌های درمانی آنها تا حد قابل قبولی کم شود.
این راه جز با اجرای طرح سلامت دیجیتال که یکی از اهداف بلندمدت ستاد توسعه فناوری‌های اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم هست، میسر نمی‌شود.
فناوری یکی از تاثیرگذارترین موضوعات در چند سال اخیر است. یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذاری که زندگی و معیشت مردم را به شکل جدی تحت تاثیر قرار داده است. این پدیده همه‌گیر مدیریت جوامع و کشورها را نیز تغییر داده است.
یکی از صنایعی که این روزها تحت تاثیر توسعه فناوری قرار گرفته، نظام سلامت است. مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی که رنگ دیگری به خود گرفته و با استفاده از فناوری‌های مدرن شیوه مدیریت و ارائه خدمات آن شکلی نوین یافته است.
در دنیای دیجیتال امروزی شاید دیگر لازم نباشد ساعت‌ها از زمان خود را صرف طی کردن مسیری در ترافیک کرد و بعد از آن در صف‌های طولانی انتظار نوبت کشید تا بتوان نزد پزشک رفت و یا از خدمات درمانی استفاده کرد. این روزها می‌توان در شرایط نامناسب جسمی از منزل و با کمک فناوری‌های نوین بدون نیاز به مراجعه به پزشک از راه دور، دستورات درمانی را دریافت کرد.
با توجه به این‌که نظام سلامت ایران یکی از پرچالش‌ترین حوزه‌های مدیریتی در کشور است، اجرای سلامت دیجیتال یکی از ضروری‌ترین نیازهای این حوزه است. البته ایران هم به این نظام جهانی پیوسته است؛ اما هنوز در ابتدای مسیر سلامت دیجیتال قرار دارد. ایران در تلاش است تا با کمک استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها به جرگه کشورهای دارای سلامت دیجیتال بپیوندد. کاری که با وجود نظام مدیریت سنتی چندین ساله آن کمی سخت و زمان‌بر به نظر می‌آید.
لوی شاپیرو Levi Shapiro، سرمایه‌گذار، مربی سلامت دیجیتال و بنیان‌گذار جامعه‌ی M health است.
او این موضوع را مطرح می‌کند که اوضاع در سال ۲۰۲۱ کاملا متفاوت خواهد بود. می‌گوید باید بپذیریم علیرغم وجود واکسن‌ها، کووید- ۱۹ برای مدت طولانی با ما خواهد بود. در ادامه برای سال جدید سه روند قابل‌توجه را پیش‌بینی می‌کند.
اول، اصلاح ساختار مراقبت‌های بهداشتی در ایالات متحده. دولت جدید به احتمال زیاد در ایجاد اصلاحات مراقبت سلامت موفقیت‌هایی کسب خواهد کرد. قانون Affordable Care Act بیشتر از قبل اتخاذ و اجرا می‌شود.
دوم، خودکشی و مرگ در اثر ناامیدی. کووید تأثیرات شگفت‌آوری بر سلامت روان دارد. در ماه اکتبر آمار خودکشی‌ها در ژاپن به بالاترین رقم پس از سال ۲۰۱۵ رسید. افزایش خودکشی در زنان که قشر آسیب‌پذیرتر جامعه هستند، ۸۳% افزایش داشت. ژاپن از معدود کشورهایی است که آمار خودکشی را منتشر می‌کند. ممکن است کشورهای دیگر نیز الگوی مشابهی را مشاهده کنند. عواقب اقتصادی، انزوای اجتماعی و عدم اطمینان حاصل از کووید- ۱۹ باعث افزایش چشمگیر مرگ ناشی از ناامیدی و خودکشی‌ها شده است. بنابراین باید به اقدامات لازم در سطح سلامت عمومی برای رسیدگی به این شرایط و سوء‌مصرف مواد مخدر و الکل توجه شود.
سوم، خواب. خواب در اثر آنچه کروناسومنیا می‌نامیم coronasomnia یا Covid-somnia پدیده بدخوابی وابسته به استرس در دوران کرونا، تحت‌تأثیر قرار گرفت. اختلال خواب حدود ۴۰% جمعیت را تحت‌تاثیر قرار داده است. طی این دوره تجویز داروهای خواب حدود ۲۰% افزایش یافت. از ابتدای همه‌گیری برای رفع این افزایش در تقاضا، روش‌ها و ابزارهای مختلفی برای مقابله با اختلال خواب ارائه شده است. در حال حاضر درمان خواب از کلینیک به خانه انتقال یافته است. ارائه‌دهندگان و کلینیک‌های خواب ۷۰% درمان‌ها را از طریق تله‌هث انجام دادند. تحقیقات نشان داده که جلسات درمان شناختی- رفتاری از طریق تله‌هلث به اندازه‌ی درمان حضوری، برای افراد مبتلا به بی‌‌خوابی مزمن موثر است. خواب یک فرصت بسیار جالب برای فناوری و درمان است.
اخیرا استفاده از درمان‌های دیجیتال و اپلیکیشن‌های تلفن همراه رشد کرده است. پیش‌بینی شده تا سال ۲۰۲۵ این بخش با رشد ۸۶۵ درصدی همراه خواهد بود.
پیشرفت سلامت دیجیتال در دستان قدرت‌های نام آشنا ؛ گوگل، آمازون و اپل
گیل باشه (Gil Bashe) شریک مدیریتی شرکت FINN Partners Global Health در ایالات متحده امریکا است.
کووید- ۱۹ باعث شد آرمان‌هایی که به دنبال ایجاد کارایی در نظام سلامت و ارائه‌ی یک سیستم نوین هستند، به تحقق نزدیک شوند. بخشی که از نظر تاریخی در برابر تغییر مقاوم بود. سلامت دیجیتال این قابلیت را دارد که این تغییرات را با سرعت بسیار زیاد پیش ببرد. از دسترسی به ارائه‌دهنده‌ی خدمات تا تست‌های تشخیصی از راه دور، تا امکان بررسی پرونده‌های پزشکی در یک موسسه و انتقال آنها به موسسه‌ی دیگر.
گیل باشه پیش‌بینی می‌کند که تغییردهندگان بازی در زمینه‌ی سلامت دیجیتال، قدرت‌های نام آشنا خواهند بود که اکنون آماده‌ی ورود به بخش سه تریلیون دلاری سلامت در ایالات متحده هستند. گوگل هم قابلیت و هم اعتبار لازم برای تأثیرگذاری در تغییرات را دارد و میتواند موانع موجود در زمینه‌ی همکاری را از بین ببرد. آمازون این پتانسیل را دارد که هزینه‌ها و سیستم ناکارآمد زنجیره‌ی تامین دارو را بهبود بخشد. اپل، مشتری، پول و اعتبار تحقیقاتی لازم برای تولید پوشیدنی‌ها و تست‌های تشخیصی را دارا است. مایکروسافت به دلیل قدرت و توانایی تجزیه و تحلیل داده‌ها و جمع‌آوری آنها میتواند کاتالیزوری برای آزمایش‌های بالینی غیرمتمرکز باشد.
اعتبار و قدرت این بازیگران بزرگ، محیط شگفت‌انگیزی برای مبتکران سلامت دیجیتال ایجاد می‌کند. توجه این قهرمانان نوآوری به تنهایی میتواند منجر به ادامه‌ی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های سلامت دیجیتال شود؛ هوش مصنوعی، دسترسی به داده‌ها، پروتکل‌های آزمایش بالینی غیرمتمرکز، ابزارهای تشخیصی جدید، تله‌هلث، پلتفرم‌های واقعیت مجازی، پوشیدنی‌ها و موارد دیگر. همراه با این ایده‌ها، مهارت‌های کارآفرینی، نیاز جامعه و گرد آمدن نوآوران در کنار یکدیگر میتواند بر این تغییر تاثیر بگذارد.
پزشکان سال ۲۰۲۱ و پس از آن، اگر انتخاب کنند که از امکانات ارائه شده توسط این فناوری‌ها استفاده کنند، از توانایی بالینی گسترده و صرفه‌جویی در هزینه بهره‌مند خواهند داشت.
استقبال و افزایش سرمایه‌گذاری بر روی سلامت دیجیتال در امریکای لاتین
لوئیس سانتیاگو (Luis Santiago) مدیرعامل پگاسی (Pegasi) یک شرکت فناوری اطلاعات سلامت مستقر در ونزوئلا است، که در چندین کشور دیگر امریکای لاتین نیز فعالیت می‌کند.
او می‌گوید: سال ۲۰۲۰ برای کل بشریت سال سختی بود. ما را مجبور کرد تا عمیقا روشی را که در آن با یکدیگر و با کل جهان در تعامل بودیم تغییر دهیم. این تغییر به خدمات سلامت مربوط می‌شد. صنعتی که بیشترین مقاومت را در برابر تحول دیجیتال داشته است. از این منظر ما شاهد افزایش گسترده‌ای در پذیرش خدماتی هستیم که مدت‌ها پیش ایجاد شده‌اند. امریکای لاتین در مراحل ابتدایی استقبال از سلامت دیجیتال است. و همانند سایر نقاط دنیا در حال روی آوردن به مشاوره‌ی از راه دور، پایش از راه دور بیمار و پشتیبانی تصمیم‌گیری بالینی است که توسط هوش مصنوعی تقویت می‌شود.
در منطقه‌ی امریکای لاتین و جنوبی دو نوع کشور وجود دارد. یک دسته کشورهایی هستند که پیش از کووید- ۱۹ نیز از این فناوری‌ها استفاده می‌کردند. دسته‌ی دوم، کشورهایی که در تعیین بودجه‌ی ۲۰۲۱ خود شروع به بحث در مورد سرمایه‌گذاری فوق‌العاده در ساخت شبکه‌هایی برای استفاده از خدمات دیجیتال کرده‌اند. کشورهایی مانند اوروگوئه، شیلی، برزیل، آرژانتین و مکزیک که سرمایه‌گذارانی داشتند، به سرعت مشاهده کردند که ظرفیت تولید ناکافی است. بنابراین سال ۲۰۲۱ سال تقویت خدمات خواهد بود. تعجبی ندارد که دفاتر مشاوره‌ای مانند مک کینزی گزارش می‌دهند که سرمایه‌گذاری سبز سلامت دیجیتال در منطقه در سال ۲۰۲۱، ۲۱% افزایش می‌یابد. در منطقه‌ای که بیش از ۷۰% اطلاعات سلامت هنوز روی کاغذ است و بیش از یک سوم جمعیت به هیچ نوع خدمات بهداشتی دسترسی ندارند، خدمات سلامت دیجیتال میتواند تغییر‌دهنده‌ی بازی باشد.
مکزیک و امریکای جنوبی شاهد دموکراتیک شدن بیماران و افزایش آگاهی عمومی هستند
گابریل آلخاندرو گارزا کارو، هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل DocTour مکزیک می‌گوید: بزرگترین تغییری که توسط کووید ایجاد شد، دموکراتیک شدن توانمندسازی بیمار و آگاهی عمومی در مورد بهداشت بود. سال ۲۰۲۰ چالش بزرگی برای همه در امریکای لاتین و به ویژه مکزیک بود. زیرا درصد زیادی از مردم به بیمه‌ی خدمات درمانی دسترسی ندارند و درصد بالای فقر، دسترسی‌ها را محدود می‌کند. بنابراین با این همه‌گیری و با محدودیت جابجایی و حرکت، مردم با مشکلات زیادی مواجه شدند. این فشارها باعث شد بسیاری از نوآوری‌های فناوری سلامت تحت فشار قرار بگیرند تا چنین دسترسی را برای جمعیت فراهم کنند. درصد زیادی از جمعیت دچار مشکلات سلامتی مانند چاقی و دیابت هستند. این بیماری‌ها عوارض بالینی مضاعفی همچون مشکلات تنفسی و قلب و عروق ایجاد می‌کنند. بنابراین بیشتر تمرکز بر روی اکوسیستم بیماری‌های بحرانی بوده است.
او مهم‌ترین چالش‌های مطرح در سال ۲۰۲۱ را دسترسی به اطلاعات سلامت و قابلیت همکاری بین سیستم‌ها می‌داند. استارتاپ‌ها می‌توانند این امکان را برای بخش زیادی از جمعیتی که به آن دسترسی ندارند فراهم کنند. تلاش‌ها در این راستا در سال جدید نیز تداوم خواهند داشت.
کیف پول سلامت دیجیتال و تله‌مدیسین در کره جنوبی
دکتر اوگان گورل (Ogan Gurel) پزشک، استاد دانشگاه و کارآفرین که طی 10 سال گذشته در کره جنوبی زندگی می‌کند.
کره جنوبی نمونه‌ی خاصی است که باید در دوره کووید مورد بررسی قرار بگیرد. در کره جنوبی، سلامت دیجیتال از برخی جنبه‌ها قانونی نیست. این موضوع طی همه‌گیری فقط تا حدودی تغییر کرد.
دکتر گورل می‌گوید: اغلب مردم کره جنوبی را از نظر فناوری بسیار پیشرفته می‌دانند و تمام شرکت‌های بزرگ تلفن همراه اینجا هستند. با این حال تله‌مدیسین که بخش عمده‌ای از خدمات سلامت دیجیتال است، در کره جنوبی قانونی نیست. افزایش نیاز به خدمات سلامت دیجیتال در طول همه‌گیری باعث شد این قوانین خفیف‌تر شوند. به عنوان مثال در روزهای اول همه‌گیری، مشاوره‌ی تلفنی امکان‌پذیر شد و تجدید نسخه‌های اورژانسی به صورت تلفنی مجاز شد. این موضوع باعث ایجاد فشار و علاقه‌ا‌ی بیش از پیش به تله‌مدیسین شد. فکر می‌کنم در حال حاضر صحبت‌های زیادی با دولت‌مردان برای متعادل ساختن دائمی این قوانین انجام می‌شود.
در میان استارتاپ‌ها فعالیت زیادی برای ارائه‌ی تله‌مدیسین وجود دارد. به عنوان مثال، بسیاری از شرکت‌های اروپایی علاقه‌مند به ورود به بازار تله‌مدیسین و خدمات سلامت دیجیتال در کره هستند. و من به آنها توصیه کرده‌ام که شاید این کار به دلیل موانع نظارتی ایده‌ی خوبی نباشد. یکی از بزرگترین چالش‌ها در کره تعامل دشوارتر با گروه‌های خارجی است. به این دلیل هنوز ممکن است ورود شرکت‌های خدمات سلامت دیجیتال بین‌المللی به بازار کره دشوار باشد. نوآوری‌های تله‌مدیسین در کره تا حد زیادی به شرکت‌های داخلی مربوط هستند.
اوگان گورل به لزوم استفاده از سوابق بهداشتی قابل‌حمل در دوران همه‌گیری اشاره می‌کند. در این دوران نیاز به مواردی مانند کیف پول سلامت دیجیتال یا اطلاعات قابل‌حمل دیجیتالی، مستندسازی وضعیت واکسن، وضعیت آزمایش و موارد دیگر افزایش یافته است. کیف پول دیجیتال در برخی کشورها اجرا شده و به دنبال جهانی‌سازی است.
دکتر برنان اشپیگل (Dr. Brennan Spiegel) ، متخصص گوارش و مدیر مرکز تحقیقات و آموزش سدار- سینای Cedars-Sinai است. اخیرا کتابی با عنوان VRx از او منتشر شده است.
او به چند نشانه اشاره دارد که نشان می‌دهند VR در سال‌های آینده گسترده‌تر می‌شود. در حال حاضر سازمان غذا و داروی امریکا (FDA) این رشته را به عنوان یک حوزه‌ی جدید پزشکی پذیرفته است. این حوزه واقعیت گسترده‌ی پزشکی یا به اختصار MXR (medical extended reality) نامیده شده است. پذیرفتن VR به عنوان علمی حقیقی، نشانه‌‌ی بسیار خوبی است. به تازگی FDA نقش ویژه‌ای برای واقعیت مجازی به عنوان دستگاه مهمی برای مدیریت درد در نظر گرفته است. این یک عنوان بسیار مهم و رسمی دیگر است که این علم و شواهد آن را تایید می‌کند. این موارد نشانه‌های خوبی هستند از این که ممکن است به زودی شرکت‌های بیمه VR را جدی گرفته و هزینه‌های آن را پرداخت کنند.
این پرداخت‌ها آینده‌ی واقعیت مجازی را تعیین می‌کنند. اگر هزینه‌ها پرداخت شود، مردم شروع به استفاده از این فناوری می‌کنند. در غیر این صورت شرایط فعلی حفظ شده، و فقط محققان و پزشکان علاقمند گاه به گاه از آن استفاده می‌کنند.
هزاران و هزاران مطالعه در مورد اثربخشی این نوع درمان وجود دارد. من معتقدم که اگر هزینه‌های آن پرداخت شود، به زودی می توانید شاهد کلینیک‌های واقعیت مجازی باشید. ممکن است افرادی در جایگاه متخصص استفاده از VR قرار بگیرند. این فرصت ممکن است تخصص جدیدی در پزشکی ایجاد کند. یا در هر یک از تخصص‌های فعلی، افرادی تصمیم بگیرند از VR در کار خود استفاده کنند و در قبال آن هزینه دریافت کنند.
بلاک‌چین در حال تحقق یافتن است...
رابرت میلر (Robert Miller) رئیس مدیریت و استراتژی محصول در Consensys Health امریکا است.
او می‌گوید: سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ را به یاد بیاورید، که ایده‌هایی در مورد چگونگی بهبود خدمات درمانی توسط بلاک‌چین رونق گرفته بود. به نظر می‌رسد که در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ هیاهوی تبلیغاتی کاهش یافته و پروژه‌ها می‌توانند بر اجرا و توسعه تمرکز بیشتری داشته باشند. در سال‌های آینده بسیاری از این ایده‌ها با انواع جدیدی از زیرساخت‌های ناشی از سال‌ها سرمایه‌گذاری و توسعه قابل اجرا خواهند بود. بلاک‌چین و خدمات سلامت همچنان توسط شرکت‌های سرمایه‌گذاری هدایت می‌شوند. عمدتا تحولات عمده از طریق شبکه‌های تجاری موجود و با اضافه کردن اعضای جدید ایجاد خواهند شد.
رابرت میلر در ادامه به یادگیری فدرال (federated learning)، پتانسیل‌های آن برای الگوریتم‌های با همکاری بیشتر و راهکارهای مقیاس‌بندی برای جناح‌های مختلف اشاره می‌کند. خواهیم دید در کاربردهای سلامتی که به صورت مستقیم با مصرف‌کننده در ارتباط هستند، الگوریتم‌های یادگیری فدرال بیش از پیش استفاده خواهند شد. این موضوع ممکن است به نوعی برخی از وعده‌های بلاک‌چین را تحقق بخشد.
به عنوان مثال من یک حلقه‌ی Oura ring دارم که متریک‌هایی از وضعیت خواب و ضربان قلب ارائه می‌دهد. این اطلاعات در یک سیستم محدود و مجزا تجزیه و تحلیل می‌شوند. نمی‌توان آن را به راحتی به جامعه‌ی اطراف من مقیاس‌دهی کرد. با ایجاد لایه‌های یادگیری فدرال یا دیگر فناوری‌های مشابه، می‌توان به سرعت چیزی ساخت که برای انجام تجزیه و تحلیل‌های مبتنی بر جامعه‌ی جمعی ارزشمند باشد. این انتقالی از خودِ کمی‌سازی‌شده به جامعه‌ی کمی‌سازی‌شده ایجاد می‌کند. من انتظار دارم که این اتفاق طی دو تا پنج سال آینده رخ دهد.
معرفی پادکست و میزبان آن
پادکست faces of digital health، در رابطه با سلامت دیجیتال و چگونگی استفاده از سیستم‌های مراقبت سلامت است. این پادکست سرعت انجام تحولات دیجیتال در سیستم‌های بهداشتی در سراسر دنیا را بررسی می‌کند.
یاشا زاک (Tjaša Zajc) میزبان این پادکست، روزنامه‌نگار سابق حوزه‌ی خدمات سلامت و علاقمند به سلامت دیجیتال است. او تحصیلات خود را در رشته‌ی مدیریت سلامت و اقتصاد از دانشگاه لیوبلیانا به پایان رسانده است. در حال حاضر در شرکت Better Meds فعالیت دارد که یک راه‌حل نسخه‌نویسی و تجویز داروی الکترونیکی ارائه می‌کند.وی همچنین به عنوان سفیر FTR4H Global Hub for Digital Health و عضو فعال جامعه‌ی سلامت دیجیتال اسلوونی فعالیت دارد.
منبع: medlean
همچنین بخوانید:
نگاهی بر روند تحولات هوش مصنوعی در سلامت
سلامت دیجیتال در ایران
آشنایی با راهکارهای عملی برای آنلاین کردن سیستم نوبت‌دهی