فیت بیت با استفاده از دست‌بندهای هوشمند سلامتی خود اطلاعات ۱۵۰ میلیارد ساعت از الگوی ضربان قلب کاربرانش را ذخیره کرده که داده‌های بسیار ارزشمندی در خصوص ضربان استراحت و سامتی انسان دارد.
سلامتی قلب یکی از مهم‌ترین مواردی است که هر انسانی باید در طول زندگی‌اش توجه ویژه‌ای به آن داشته باشد و شگفت‌انگیز است که خیلی‌ها چندان به‌این موضوع اهمیت نمی‌دهند. بیشتر مردم احتمالا ضربان قلب‌شان را تنها به‌هنگام مراجعه‌ی حضوری به پزشکان متخصص، اندازه می‌گیرند. برخی نیز ممکن است به‌واسطه‌ی شرکت داوطلبانه در تحقیقات پژوهشگران، بتوانند به‌برخی اطلاعات قلب خود دسترسی پیدا کنند.
این در حالی است که مچ‌بند‌های سلامتی و ساعت‌های هوشمند مدرن می‌توانند نبض شما را تا ماه‌ها بهطور مداوم، شب و روز ثبت کنند. تصور کنید که اگر به تمامی اطلاعات ثبت‌شده توسط مچ‌بند‌های سلامتی از افرادی که در اقصی نقاط دنیا زندگی می‌کنند دسترسی داشتید، می‌توانید به‌چه حقایق مهمی پی ببرید.
این دقیقا همان کاری است که Fitbit انجام داده است. این شرکت مدعی است که توانسته ۱۵۰ میلیارد ساعت اطلاعات ارزشمند مربوط به ضربان قلب را از ده‌ها میلیون کاربرش در سراسر دنیا جمع‌آوری کند. نتیجه‌ی این کار، جمع‌آوری‌شدن بزرگ‌ترین مجموعه اطلاعات ضربان قلب انسان‌ها در تمام تاریخ است.
فیت‌بیت گفته است که از تمامی اطلاعات کاربرانش از جمله سن، جنسیت، مکان زندگی، قد، وزن، میزان فعالیت و الگوی خواب آگاه است. این شرکت توانسته با ترکیب چنین اطلاعاتی با داده‌های به‌دست آمده از ضربان قلب، به‌اطلاعات جدید و بسیار پراهمیتی دست پیدا کند که حکم معدن طلا را دارد.
شرکت فیت‌بیت ژانویه‌ی سال ۲۰۱۸ اطلاعاتی را که از ۶ میلیارد ساعت خواب کاربرانش به‌دست آورده بود، به‌صورت اختصاصی در اختیار دیوید پوگ، خبرنگار سایت یاهو فایننس، قرار داد؛ اطلاعاتی که توانستند حقایق جالب و جذابی را برملا کنند. دیوید پوگ که نگارنده‌ی همین مطلب است، می‌گوید که از شرکت فیت‌بیت درخواست کرده تا به او اجازه‌ی حضور در این تحقیقات و کسب اطلاعات در باره‌ی ضربان قلبش داده شود؛ شرکت فیت‌بیت هم ضمن پذیرفتن این درخواست، از وی خواسته تا در قالب مقاله‌ای، یک گزارش از رویدادهای مهم زندگی خود و همسرش طی چند سال اخیر را برای‌شان ارسال کند.
نکاتی در باره‌ی RHR یا ضربان استراحت قلب
همانطور که ممکن است تاکنون خودتان فهمیده باشید، یکی از مهم‌ترین بخش‌های تحقیق مورد بحث ما، به جمع‌آوری ضربان قلب هنگام استراحت کاربران فیت‌بیت مربوط می‌شود؛ البته ممکن است با شنیدن چنین موضوعی، ترس نقض‌شدن حریم خصوصی‌تان به‌سراغ‌تان بیاید؛ در این بین لازم است خیال شما را از این بابت راحت کنیم: اطلاعاتِ جمع‌آوری‌شده توسط فیت‌بیت ار کاربران، با نام‌های مستعار ثبت‌شده و نام واقعی کسی افشا نمی‌شود. در واقع، فیبت‌بیت توجهی به‌نام کاربرانش ندارد و صرفا اطلاعات به‌دست آمده از تمامی افراد را باهم جمع کرده است. نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه کنید این است که اطلاعات پیش‌رو، تنها از کسانی به‌دست آمده که مچ‌بند فیت‌بیت را خریده‌اند؛ البته با توجه به تعداد زیاد کاربران این شرکت، اطلاعاتِ ثبت‌شده واقعا دقیق هستند و می‌توانند به‌عنوان منبعی قابل‌اتکا یاد شوند.
بیشتر مطالبی که در ادامه می‌آیند، به ضربان قلب هنگام استراحت یا همان Resting Heart Rate مربوط است که همان‌گونه که می‌توان از نامش فهمید، به ضربان قلب شما هنگام ساکن‌بودن اطلاق می‌شود. RHR مقوله‌ی بسیار پر اهمیتی است و می‌تواند تا حد زیادی اطلاعاتی را در ارتباط با سلامتی فرد ارائه دهد.
اسکات مک‌لین، محقق اصلی این پژوهش جدید، می‌گوید که (نکته‌ی جالب این است که ضربان قلب هنگام استراحت، یک معیار واقعا جامع است و دربردارنده‌ی اطلاعات مفیدی از سبک زندگی، سلامتی و تناسب اندام فرد مورد نظر است.)
داده‌های به‌دست آمده به‌وضوح نشان می‌دهند که هرچه تعداد ضربان قلب هنگام استراحت بیشتر باشد، احتمال مرگ زودرس هم بیشتر است. بر اساس اطلاعاتِ به‌دست آمده از تحقیقات انجام‌شده توسط پژوهشگران کپنهاگن، احتمال مرگ فردی که RHRاَش ۸۰ باشد، نسبت به فردی که RHRاَش زیر ۵۰ است، تا دوبرابر بیشتر است؛ به‌علاوه، اگر این میزان از ۹۰ عبور کند، احتمال مرگ تا سه‌برابر افزایش می‌یابد.
مطالعات اخیر همچنین نشان داده‌اند که بین ضربان قلب هنگام استراحت و بیماری دیابت، ارتباطاتی وجود دارد. پژوهشگری از شرکت فیت‌بیت می‌گوید (در کشور چین، تحقیقاتی ویژه به‌مدت چهار سال روی ۱۰۰ هزار نفر انجام شد؛ نتایج به‌دست آمده نشان دادند که به ازای افزایش RHR به‌میزان هر ۱۰ ضربه در دقیقه، ریسک ابتلا به بیماری دیابت در سنین بالاتر، ۲۳ درصد بیشتر است(
بین RHR و بیماری دیابت، ارتباطاتی وجود دارد
با این تفاسیر، RHR یک فرد سالم چقدر است؟ وی این‌گونه توضیح میدهد(هرچه ضربان قلب هنگام استراحت کمتر باشد، بهتر است. این ماجرا واقعا به‌همین سادگی است که توضیح دادم)
RHR شما به‌عنوان یک فرد عادی به‌احتمال قوی عددی در بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربان در دقیقه است؛ با در نظر گرفتن این موضوع، اگر ضربان قلب هنگام استراحت شما عددی خارج از این محدوده است، بهتر است به دکتر مراجعه کنید؛ چون ممکن است مشکلی در بدنتان وجود داشته باشد.
البته در این میان یک استثنا هم وجود دارد؛ اگر شما ورزشکاری حرفهای هستید، RHR نرمال برای شما حدودا ۴۰ ضربه در دقیقه است؛ اگر یوسین بولت هستید (!) این رقم باید برای شما ۳۳ باشد.
هرچه RHR بیشتر باشد، احتمال مرگ زودرس هم بیشتر است
ورزش معمولی برای سلامتی قلب مفید است؛ اما نباید از یاد برد که موارد دیگری از جمله سن، جنسیت، حالات عاطفی، سطح استرس، رژیم غذایی، سطح هیدراتاسیون و سایز بدن بر ضربان قلب اثرگذار هستند. برخی داروها از جمله داروهای فشار خون و داروهای قلبی هم می‌توانند بر این مقوله اثر خود را بگذارند. تمامی این توضیحات قطعا تاکنون شما را توجیه کرده است که چرا RHR معیاری خوب برای تعیین سلامتی شما به‌حساب می‌آید.
اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط فیت‌بیت، موارد مهم و حیاتی که متخصصان قلب از آن‌ها باخبرند را تایید می‌کنند. با این‌حال، چون داده‌های فیت‌بیت به‌طرز سرسام‌آوری گسترده است، از برخی موارد جدید و بسیار مهم نیز پرده‌برداری می‌کنند.
مک‌لین می‌گوید:
در گذشته محقق بودم. به‌عنوان یک محقق، می‌توانید آزمایشی را طی ۲۰ دقیقه به‌انجام برسانید؛ اما لازم است پس از آن، فرضیه‌ها و نتیجه‌گیری‌های خود از اطلاعات خروجیِ آزمایش را برای عموم مردم توضیح دهید. اما ما [در فیت‌بیت] مجبور به انجام چنین کاری نیستیم. ما حجم بزرگی از اطلاعات کافی را در اختیار داریم و می‌توانیم با اتکا به آن، نتیجه‌گیری‌های واقعا دقیقی را انجام دهیم.
مقایسه مردان با زنان و افراد مُسِن با جوان
بهتر است بررسی داده‌های فیت‌بیت را آغاز کنیم. نخستین اطلاعاتِ به‌دست آمده، نشان می‌دهند که خانم‌ها بهطور معمول ضربان قلب هنگام استراحت بالاتری نسبت به آقایان دارند.
محقق شرکت فیت‌بیت در این باره توضیح میدهد:
چون زنان بهطور معمول دارای جثه‌کوچک‌تر از مردان هستند، اندازه‌ی قلب‌شان هم کوچک‌تر است؛ این موضوع یعنی قلب آن‌ها لازم است برای به‌گردش درآوردن خون در سراسر بدن و رساندن آن به ارگان‌های حیاتی، [نسبت به مردان] سخت‌تر تلاش کند.
نکته‌ی عجیب این است که هرچه به سنین میان‌سالی نزدیک‌تر می‌شوید، میزان ضربان استراحت شما بیشتر می‌شود و پس از این سن به‌یکباره کاهش می‌یابد. گفتنی است که این موضوع، مدرکی کاملا جدید است و دانشمندان تا قبل از انتشار داده‌های به‌دست آمده توسط فیت‌بیت، از آن خبر نداشتند. مک‌لین در این رابطه می‌گوید:
این موضوع پیشتر هرگز با چنین ادبیات قاطعی، در تحقیقات پزشکی آورده نشده بود.
واقعا اوضاع از چه قرار است؟ چرا هرچه به میان‌سالی نزدیک‌تر می‌شویم، میزان ضربان قلب هنگام استراحت‌مان نیز افزایش می‌یابد؟
تحقیقات نشان داده‌اند که یکی از اصلی‌ترین دلایل این موضوع، می‌تواند به‌دنیا آوردن و بزرگ کردن بچه باشد. بچه‌دار شدن باعث می‌شود که فرد همیشه پرمشغله باشد، مثل قبل به خوردن غذاهای آن‌چنان سالم توجه نکند، کمتر ورزش کند و بیشتر از قبل استرس داشته باشد.
هرچه به میان‌سالی نزدیک‌تر می‌شویم، ضربان استراحت افزایش می‌یابد
در کنار این موضوع، متابولیسم بدن هر فرد بهطور معمولی و به‌مرور زمان کاهش می‌یابد؛ به‌همین دلیل است که اکثر افراد به‌هنگام گذراندن سنین میان‌سالی، اضافه‌وزن پیدا می‌کنند. مک‌لین ادامه میدهد:
به‌مرور زمان قلب هم تغییراتی به خود می‌بیند و ضعیف‌تر می‌شود. جالب است بدانید که پس از هر بار انقباض قلب، دفعه‌ی بعد خون کمتری وارد آن می‌شود (گرچه این میزان بسیار کم است؛ اما به‌مرور زمان تاثیر خودش را می‌گذارد).
تمامی این موارد بدین معنی هستند که به‌مرور زمان، قلب شما نیاز است تا سخت‌تر از قبل کار کند و همین موضوع RHR شما را بالا می‌برد.
حال که این ابهام برطرف شد، سوال مهم این است که چرا پس از میان‌سالی، شاهد افت محسوس RHR هستیم؟اِمیر فریانس از محققان فیت‌بیت توضیح میدهد:
ما معتقد هستیم که بخشی از کاهش میزان RHR پس از میان‌سالی، می‌تواند به استفاده‌ی فرد ازمسدودکننده‌های بتا و مسدودکننده‌های کانال‌های کلسیمی (مثل داروهای فشار خون و داروهای مربوط به سکته‌ی قلبی) مربوط باشد؛ زیرا ۳۰ درصد از افراد بالغ در ایالات متحده‌ی آمریکا، به بیماری فشار خون مبتلا هستند.
کارشناسان فیت‌بیت به‌جز این دلیل، توضیح قانع‌کننده‌ی دیگری برای این موضوع ندارند. البته نباید به آن‌ها خرده گرفت؛ چرا که به‌تازگی متوجه این موضوع شده‌اند و نیاز است تا تحقیقات بیشتری در این زمینه انجام دهند. مک‌لین هم این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید:
برای اطمینان پیدا کردن لازم است تا آزمایش‌های بیشتری با دقت بالاتر و کنترل بیشتر انجام گیرند.
تغییرات ضربان استراحت قلب
داده‌های جدید، تنها به ارائه‌ی میانگین ضربان استراحت اکتفا نمی‌کنند و در کنار این موضوع، به تفاوت این مقوله در افراد مختلف نیز می‌پردازند. محقق فیت‌بیت در این رابطه می‌گوید:
زنان جوان‌تر بهطور متوسط، تغییرات ضربان استراحت بیشتری را تجربه می‌کنند. یکی از دلایل مهم این اتفاق می‌تواند تغییرات هورمونی در طول دوران قاعدگی باشد.
در کنار زنان جوان، در مردان بالای ۵۰ سال هم تغییرات ضربان استراحت زیادی دیده شده است. اما دلیل این موضوع چه می‌تواند باشد؟ مک‌لین می‌گوید که در شرایط کنونی واقعا کسی جواب دقیق این موضوع را نمی‌داند؛ چون تاکنون این حقیقت برملا نشده بوده و طبیعتا تحقیقاتی نیز در این زمینه صورت نگرفته است.
شاخص توده‌ی بدنی یا BMI
شاخص توده‌ی بدنی یا بی‌ام‌آی (BMI)، معیاری برای مقایسه‌ی قد و وزن یک فرد است؛ این معیار برخلاف باور برخی از افراد، در واقع میزان چاقی را اندازه نمی‌گیرد؛ بلکه ابزاری است که سلامت وزن فرد را با توجه به قدش تخمین می‌زند.
پژوهشگر فیت‌بیت می‌گوید:
بالا رفتن وزن شما، باعث زیاد شدن ضربان استراحت می‌شود. این موضوع کاملا منطقی است؛ چرا که با چاق‌شدن، بافت بدن زیاد می‌شود و قلب لازم است از بافت بیشتری پشتیبانی کند؛ چنین موضوعی به سخت‌تر کار کردن قلب و نهایتا افزایش ضربان استراحت منتهی می‌شود.
در قسمت دیگری از اطلاعات منتشرشده توسط فیت‌بیت، به وجود ارتباطی تنگاتنگ بین ضربان استراحت بالا و وزن پایین بدن پی می‌بریم؛ محقق فیت‌بیت در این زمینه حرفهای جالبی برای گفتن دارد:
در مقوله‌ی BMI، یک سری اعداد و ارقام وجود دارند که تقریبا همه از آن باخبرند؛ این ارقام نشان‌دهنده‌ی BMI معمولی یک فرد سالم هستند. هر گونه عددی که خارج از محدوده‌ی اعلام‌شده به‌دست بیاید، نشان میدهد که بدن فرد در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و نیاز است که تغییراتی اعمال شود. با این‌حال برای ارائه‌ی نظرهای قطعی، به‌تحقیقاتی بیشتر نیاز است.
میزان فعالیت بدنی
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که انجام ورزش، برای قلب مفید است .انجمن قلب آمریکا به افراد بزرگ‌سال پیشنهاد کرده است که به‌منظور سالم‌ماندن، به‌صورت هفتگی ۱۵۰ دقیقه را به انجام فعالیت‌های ورزشی متوسط تا شدید اختصاص دهند.
با این‌حال، نکته‌ی جالب توجه این است که مزایای ورزش کردن برای قلب، پس از انجام چند صد دقیقه فعالیت، به‌مرور کاهش می‌یابد.
مک‌لین این موضوع را برای برخی از افراد، خبر خوشحال‌کننده‌ای می‌داند:
این خبر خوبی است؛ چرا که نشان میدهد شما مجبور نیستید صرفا برای زیاد کردن خوبی‌های حاصل از فعالیت بدنی، هر دقیقه از روز را به‌ورزش کردن اختصاص دهید. بعد از انجام ۲۰۰ تا ۳۰۰ دقیقه فعالیت بدنی طی یک هفته، میزان ضربان استراحت قلب تغییر خاصی نمی‌کند و منفعت چندانی به‌بدن نمی‌رسد. این یعنی مجبور نیستید هفتگی ۵۰۰ دقیقه ورزش کنید؛ به‌جای آن می‌توانید نصف این مقدار را به ورزش‌کردن اختصاص دهید و نتیجه‌ی مثبتی هم بگیرید.
استمرار فعالیت بدنی
داده‌های منتشرشده توسط فیت‌بیت بهطور واضح اعلام می‌کنند که صرفا «میزان» فعالیت بدنی اهمیت ندارد و باید به «استمرار» آن نیز توجهی ویژه کرد. هرچه بیشتر به این اصل مهم پایبند باشید، میزان ضربان قلب هنگام استراحت شما کاهش می‌یابد.
اگر جزو آن‌هایی هستید که در طول هفته کمترین تحرک را دارید و فکر می‌کنید که می‌توانید با انجام ورزش سنگین در آخر هفته، کم‌کاریِ انجام‌شده را جبران کنید، سخت در اشتباه هستید و بهتر است فورا از این کار دست بکشید. محقق فیت‌بیت دیدگاه جالبی در این زمینه دارد:
شما نمی‌توانید با انجام یک روز فعالیت سنگین در هفته، قلبی کاملا سالم داشته باشید. حتی دویدن در صبح و سپس نشستن در طول روز هم رویکرد خوبی نیست و نمی‌تواند چندان مفید باشد.
دقیقا به‌همین خاطر است که ساعت‌های هوشمند و مچ‌بند‌های تناسب اندامِ امروزی، بهطور معمول در هر ساعت یک‌بار از شما می‌خواهند که بلند شوید و کمی راه بروید.
رابطه‌ی ضربان استراحت با سِن افراد
کاهش ضربان قلب هنگام استراحت در هر سنی امکان‌پذیر است.
محقق فیت‌بیت در این رابطه می‌گوید:
همانطور که می‌توانید ببینید، افراد کم سن و سال‌تر نسبت به افراد مسن، می‌توانند به‌میزان بیشتری ضربان قلب هنگام استراحت خود را کاهش دهند. نکته‌ی مهم اینجا است که نباید فراموش کنیم امکان کاهش ضربان استراحت برای افراد مسن با انجام فعالیت بدنی پایدار، وجود دارد.
رابطه‌ی ضربان استراحت با میزان خواب در طول شبانه‌روز
خوابیدن برای بدن مفید است، اما باید اعتدال را در آن رعایت کرد. خوابِ بیش از حد ممکن است نکات منفی متعددی را به‌همراه داشته باشد. نباید فراموش کنید که میزان خواب شما، تاثیر مهمی روی ضربان استراحت دارد.
شاید فکر کنید که بهترین میزان خواب برای هر فرد در شبانه‌روز ۸ ساعت است؛ اما بگذارید عدد دقیق را با شما در میان بگذاریم: هر فرد لازم است در طول روز ۷ ساعت و ۲۵ دقیقه بخوابد تا همواره بدنی سالم داشته باشد. این موضوع می‌تواند خبر خوبی برای آن‌هایی باشد که سرشان زیاد شلوغ است و نمی‌توانند بیشتر از این مقدار بخوابند.
تاثیرات اقلیمی
یکی از جالب‌ترین نکاتی که در داده‌های منتشرشده از سوی فیت‌بیت یافت می‌شود، مربوط به همین بخش است. تفاوت میزان ضربان استراحت در کشورهای مختلف، واقعا مورد جالبی است. در بین افرادی که روزانه بهطور متوسط ۵۵ دقیقه فعالیت بدنی دارند، میزان ضربان استراحت در کشور کاستاریکا ۶۲ ضربه در دقیقه است؛ اما همین میزان در کشور هند به ۷۰ ضربه در دقیقه می‌رسد. این موضوع می‌تواند چه معنایی داشته باشد؟ پژوهشگر فیت‌بیت توضیح میدهد:
این یعنی فاکتورهای دیگری هم هستند که بر ضربان استراحت تاثیرگذارند؛ فاکتورهایی نظیر عادات غذایی، BMI، ورزش، داروها و البته ژنتیک متفاوت در نقاط مختلف جهان؛ در بین نمی‌توان از نقش مهم ژنتیک چشم‌پوشی کرد.
بهطور معمول، مردم ساکن اروپا از لحاظ ضربان استراحت بهتر از بقیه‌ی مردم هستند. این پژوهشگر دلیل چنین موضوعی را توضیح میدهد:
اروپایی‌ها شهرهایشان را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌اند که بتوانند در طول روز فعالیت بدنی بیشتری نسبت به بقیه داشته باشند. مردم این قاره مجبورند برای انجام کارهای معمولی و روز‌مره مثل رفتن به فروشگاه خواربارفروشی یا رفتن به سر کار، به‌میزان زیادی پیاده‌روی کنند؛ برای مثال آمار مربوط به کشور سوئد را نگاه کنید: تقریبا ۹۰ دقیقه فعالیت روزانه برای هر فرد!
پژوهشگران معتقد هستند که داده‌های مربوط به کشور قطر، اندکی با بقیه‌ی جاها متفاوت است. طبق آمار، ۷۰ درصد از ساکنین این کشور با چاقی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند و این درحالی است که میانگین ضربان استراحت آن‌ها، عدد تحسین برانگیز ۶۲ ضربه در دقیقه است. دلیل این موضوع چه می‌تواند باشد؟
مردمِ کشورهای مختلف، ضربان استراحت متفاوتی دارند؛ حتی اگر سن و جنسیت‌شان مثل هم باشد
پژوهشگر فیت‌بیت تئوری جالبی در این زمینه دارد. وی می‌گوید که احتمالا عده‌ی کثیری از آن‌ها فشار خون و مشکلات قلبی دارند و داروهایی را در این زمینه مصرف می‌کنند.
در این بین باید به مردم ایتالیا تبریک گفت. آنان میانگین ۸۴ دقیقه فعالیت در روز را ثبت کرده‌اند و ضربان استراح‌شان ۶۱ ضربه در دقیقه است. از طرفی، بدترین آمار مربوط به کشور پاکستان است که نشان میدهد فعالیت بدنی بالایی ندارند.
داشتن سنگ کلیه، روی ضربان استراحت تأثیر منفی می‌گذارد
نکته‌ی جالب اما اینجا است که دومین رویداد پر استرس زندگی دیوید طی این سال‌ها، فصل تعطیلات و دید و بازدید از آشنایان بوده است. مک‌لین در مورد این موضوع می‌گوید:
بالا رفتن ضربان قلب، پیش از تجدید دیدار با خانواده به‌خوبی قابل‌مشاهده است؛ این ضربان قلب بالا، به‌زمان نسبتا زیادی برای پایین‌آمدن احتیاج داشته است.
نکات مهم
ضربان قلب هنگام استراحت یا ضربان استراحت شما به موارد بسیار زیادی از جمله ورزش کردن، رژیم غذایی، سن،میزان خواب، محل زندگی و... بستگی دارد.
ضربان استراحت معیاری بسیار قابل‌فهم است و با اطلاع‌داشتن از آن می‌توانید از سالم بودن بدنتان اطمینان حاصل کنید.
پژوهشگران فیت‌بیت امیدوارند که آگاهی از مقوله‌ی ضربان استراحت تنها محدود به ورزشکاران حرفهای نباشد و همه‌ی مردم، مطالبی را در مورد آن بدانند. مک‌لین در سخنان پایانی‌اش مطالب جالبی را عنوان می‌کند:
ما همه را به‌عنوان یک ورزشکار می‌بینیم. شما می‌توانید ۲۰، ۳۰، ۴۰ یا حتی ۷۰ ساله باشید؛ برای ما فرقی ندارد. شما ورزشکارِ خودتان هستید و این فرصت را دارید تا سلامتی خود را بهبود بخشید.
منبع: zoomit