در هنگام بلایای طبیعی ، بیمارستان ها و سیستم های بهداشتی برای بازگرداندن هماهنگی و مدیریت مراقبت ها ، به فناوری ارتباطات از راه دور و ابزارهای بهداشتی روی می آورند. هنگام فاجعه ، ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی معمولاً جزء اولین کسانی هستند که می توانند مراقبت های سریع و فوری را انجام دهند. Telehealth اکنون بخش مهمی از اولین ابزار پاسخگویی پاسخ دهنده است  و به آنها کمک می کند تا برای ایجاد بسترهای مراقبت متصل و هماهنگ و مدیریت مراقبت سطح کیفیشان بهبود یابند.امروزه تلفن های هوشمند و تبلت ها به گونه ای ویژه طراحی شده اند تا بتوانند ارتباطات ، پشتیبانی از تصمیم گیری بالینی و ضبط داده ها را بهبود بخشند و دستگاه های بی سیم علائم حیاتی و سایر اطلاعات بیومتریک را ضبط می کنند.

علاوه بر اولین پاسخ دهندگان ، بیمارستان ها و سیستم های بهداشتی هم اکنون در حال ایجاد شبکه های بیشتر پزشکی هستند تا در هنگام بروز بلایا عملیاتی شوند یا هماهنگی و مدیریت مراقبت را تسهیل کنند. همین شبکه ها سیستم های بهداشتی را قادر می سازد در صحنه یک تصادف بزرگ یا یک واقعه تلفات جمعی ، مراقبت های لازم را انجام دهند و یا در طول یک بیماری همه گیر ، مراقبت و درمان را هماهنگ کنند.

در سطح وسیع تر ، صلیب سرخ و سازمان های بین المللی مختلف امدادی از سکوهای از راه دور برای مراقبت از مناطق جهان در اثر فاجعه استفاده می کنند ، از طوفان ها و زلزله ها گرفته تا خشکسالی و قحطیو ارتش آمریكا و ناتو از این فناوری برای بهبود مراقبت در مناطق پرخطر مانند مناطق نبرد استفاده می كند.

استفاده از مهارت های الکترونیکی جهت گسترش خدمات مراقبت های اضطراری

فناوری‌ها امکان متوقف کردن انتشار بیماری‌های فراگیر را ندارند، اما می‌توان از آنها در سطوح مختلفی استفاده کرد. برخی کاربردهای فناوری‌های جدید که می‌توانند در زمان شیوع چنین بیماری‌های استفاده شوند، در ادامه مطرح می‌شود.
اینترنت اشیا و تشخیص آلودگی‌های محیطیامروزه مدل‌های تشخیص اپیدمی مبتنی بر اینترنت اشیا مورد توجه قرار گرفته است. فناوری‌های مبتنی بر اینترنت اشیا با استفاده از دیوایس‌ها و سیستم‌های مختلف، امکان کنترل، پیش‌بینی و پایش دائمی افراد و محدوده‌های آلوده و تحلیل روابط و رفتارهای افراد را فراهم می‌کنند و قادر به پیش‌بینی و تشخیص ایپدمی همراه با افزایش آگاهی‌بخشی عمومی هستند. برای مثال، ماسودا و هولم  (2013) یک سیستم پیش‌بینی و کنترل بیماری عفونی را با استفاده از شبکه‌های موقتی  طراحی کردند و مطرح می‌کنند که داده‌های موقتی، توانایی فهم پویایی گروه‌های اجتماعی را با توجه به زمان و گسترش بیماری دارد و می‌تواند به یافتن روش‌های بهتری برای تجزیه و تحلیل، پیش‌بینی و کنترل بیماری فراگیر کمک کند. شبکه‌های موقتی، چارچوب مدل‌سازی برای فهم گسترش اپیدمی در شبکه‌های اجتماعی هستند که ماسودا و هولم از این چارچوب استفاده کرده‌اند تا سیستم کنترل و پیش‌بینی بیماری عفونی را طراحی کنند. در مطالعه دیگری، سوود و ماهاجان ، سیستم مبتنی بر اینترنت اشیا را برای تشخیص و مدیریت گسترش ویروس چیکونگونیا  طراحی کردند که این سیستم تنها برای تشخیص این ویروس بود و برای تشخیص ویروس دیگری ممکن است کاربرد نداشته باشد. همچنین ساندهو  و همکارانش سیستم نظارت و کنترل آنفلوآنزا نوعA (1N1H) را با استفاده از تجزیه و تحلیل شبکه اجتماعی طراحی کردند که مکانیسم طراحی شده در جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل داده‌های به‌دست آمده از سنسورهای اینترنت اشیا و رایانش ابری بسیار سودمند بود. 

بیگ دیتا و یادگیری ماشین راهی برای یافتن الگوی توسعه بیماری‌های مسری

امروزه از فناوری‌های علم داده در مبارزه با شیوع بیماری‌های عفونی استفاده می‌شود. این فناوری‌ها داده‌های مختلف در ارتباط با بیماری فراگیر را جمع‌آوری و با نقشه و محل داده‌ها ترکیب می‌کند و لذا می‌تواند به‌عنوان راهکاری برای شناسایی مسیر گسترش بیماری و جمعیت‌هایی که بالقوه در معرض ابتلا هستند، درنظر گرفته شود.  درواقع تجزیه و تحلیل بزرگ داده، شامل جمع‌آوری حجم زیادی از داده‌های ساخت یافته و ساخت نیافته، بیرون کشیدن ارزش از داده‌ها، تجزیه و تحلیل یافته‌ها و استفاده از آن در تصمیم‌گیری است. در ارتباط با بیماری‌های فراگیر، استفاده از چنین فرایندی امکان پاسخگویی علمی و درست را فراهم می‌کند. همچنین با توجه به پیچیدگی بیماری‌های فراگیر مدرن، راهکاری چندوجهی موردنیاز است و راهکارهایی که صرفاً براساس بزرگ داده هستند، ممکن است که خروجی معنادار و ملموسی را ندهد. لذا تلاش‌های اخیر متمرکز بر مبارزه با بیماری‌های فراگیر با به‌کارگیری داده‌های واقعی و به‌روز از منابع مختلف مانند اینترنت اشیا یا شبکه‌های اجتماعی است که داده‌های کاربردی‌تری را جمع‌آوری و اثربخشی تجزیه و تحلیل داده را بهتر می‌کند (گزارش کمیسیون پهن‌باند برای توسعه پایدار، 2018).
هوش مصنوعی و روباتیک در بیماری‌های سرایت‌پذیر مثل کرونا پزشکی از راه دور نقش کلیدی را در زمان شیوع بیماری‌های فراگیر داردو دستگاه‌های روباتیک می‌توانند در چنین مواقعی استفاده شوند. برای مثال، می‌توان از روبات‌ها برای نمونه‌گیری از بیمار و یا بررسی علائم بیماری وی استفاده کرد یا از هوش مصنوعی در تختخواب‌های بیمارستان‌ها برای کنترل علائم بیمار و یا حرکت خودکار در مواقع نیاز بهره گرفت و از به خطر افتادن پزشک و پرستار و سرایت بیماری مثل کرونا به دیگران جلوگیری کرد.  همچنین برخی روبات‌ها برای حمل زباله‌های بیمارستانی یا ضد‌عفونی اتاق‌های آلوده به‌کار گرفته می‌شوند که در کاهش مرگ‌ومیر پرسنل و کادر درمانی مؤثر است.البته بیماری و ویروس نتیجه شکستن قوانین الهی درخصوصی طبیعت (آب‌ها، خاک، هوا، گیاهان و اشجار)، جسم و رفتار و روح انسان است که منجر به تخریب و آلودگی طبیعت، آب‌ها، هوا و بیماری‌های جسمی و رفتار فردی و اجتماعی جامعه انسانی می‌شود. خداوند حقیقت جهان هستی را تدبیر کرده و هر نوع خروج از این حقیقت که در واقع همان قاعده و قوانین هستی است، منجر به بلاهای عمومی می‌شود.به‌طور حتم فناوری‌های جدید، الزامات جدیدی را برای سلامت، بهداشت و درمان به‌وجود آورده که نیازمند به باز مهندسی نظام پزشکی با توجه به شرایط جدید هستیم. ورود به دوره ظهور فناوری‌های جدید و عصر اتصال‌گرایی ، هوشمندسازی و اتوماتیک‌شدن همه انواع ارتباط و اتصال همه انسان‌ها، اطلاعات، اشیاء و فرایندها به دیوایس‌ها بر بستر الگوریتمی برنامه‌پذیر و با توانش داده‌پردازی، داده‌کاوی و هوشمندسازی اخطارها، یک نوع ظرفیت اخطار هوشمند برای توجه دادن به بیماری، درمان و خودمراقبتی با ظرفیت همه کاربران متصل به فضای مجازی یا شبکه‌های داخلی ارتباطی فراهم کرده است. از سوی دیگر، ظهور پزشکی جدید در قالب رادیولوژی مداخله‌ای، بیمارستان مجازی، پرستاری از راه دور، جراحی از راه دور، داروخانه از راه دور، توانمندسازی از راه دور، پایش از راه دور و آموزش پزشکی از راه دور، مشاوره از راه دور و کمک‌های اورژانس و اضطراری از راه دوره امکان‌پذیر شده است. ظرفیت سلامت و پزشکی از راه دور، اهمیت مکان و فاصله را کمرنگ کرده و در بسیاری از موارد اساساً اهمیت مکان و فاصله را از بین برده است. لذا با وجود توانایی‌های قدرتمند و فراگیر سلامت و پزشکی جمهوری اسلامی ایران، نیازمند تقویت قدرت سلامت و پزشکی مرتبط با فناوری‌های جدید هستیم. بدیهی است هرگز از پزشک حضوری، عینی و فیزیکی بی‌نیاز نمی‌شویم اما بسیاری از عرصه‌ها در پیوند با فناوری‌های جدید و بازتعریف مهندسی پزشکی قابلیت نظام‌مندتر، محاسبه‌ای‌تر و کارآمدتر پیدا خواهد کرد.  اهمیت سلامت و پزشکی دوفضایی در پایش، تشخیص و درمان بیماری‌های مزمن، مخاطرات ناشی از حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله و بیماری‌های سرایت‌بخش مثل همین ویروس جدید کرونا و بیماری کووید 19روشن و بدیهی است. این ظرفیت امکان مهمی است در جهت تأمین همکاری‌های مردمی ناظر بر خودمراقبتی عمومی، خدمات مهارتی در قالب پرستاری از راه دور، مشاوره از راه دور و درمان فراگیر و همه مقوله‌های مرتبط با فضای هوشمند مجازی که یک ضرورت جدی است.

همچنین بخوانید:

پزشکی از راه دور و مراقبت های مجازی: تعریف ها و تفاوت ها

تله مدیسین و بحران ویروس کرونا: بررسی موضوعات حقوقی اصلی برای ارائه دهندگان

نقش پزشکی از راه دور، در زمان شیوع بیماری‌های فراگیر