همانطور که در مقاله قبلی مطالعه کردیم کم ترین راه برای فراهم آوردن مراقبت سلامت برای قشر عظیمی از مردم، بخصوص مردم محروم، توسعه خدمات و مراقبتهای بهداشتی کارساز و باکیفیت است تا همه بتوانند به طور یکسان و عادلانه از این خدمات استفاده کنند. لذا استقرار و گسترش سیستم پزشکی از راه دور در جهت توسعه خدمات بهداشتی در این مناطق راهکار مناسبی برای رفع این مسئله میتواند باشد. با توجه به قابلیت های منحصر به فرد سیستم جغرافیایی در تحلیل داده ها و مکانیابی، هدف از انجام این تحقیق بیان نقش این سیستم در استقرار بهینه پزشکی از راه دور در مناطق محروم شناسایی شده واجد شرایط میباشد...در ادامه باهم دیگر گزینه های لازم برای حل مشکلات مراقبت سلامت توسط تله مدیسین را میخوانیم.
مدل سازی
عبارت از نمونه کوچک و خالصه شده دنیای واقعی است که با استفاده از ابزار و روشهای خاص شکل می گیرد. این نمونه ضمن اینکه باید اغلب ویژگیهای دنیای واقعی را نمایان سازد، باید ساده و قابل فهم نیز باشد. برقراری ارتباط بین نقشه یک کشور با میزان شیوع یک بیماری در برخی مناطق از طریق دستی مشکل است. با ترسیم ویژگیهای دوبعدی و سه بعدی سطح زمین و جو در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی می توان به این مهم دست یافت.سیستم اطلاعات جغرافیایی این قابلیت را دارد تا با تلفیق نقشه های دما، بارش، سرعت باد، جهت باد، آب های سطح زمین و آبهای زیر زمینی و غیره اثرات زیست محیطی و اقلیمی شیوع بیماری را مدل سازی کند و تعیین کند که چه مناطقی در معرض این بیماری قرار می گیرند و یا عوامل تشدید کننده این بیماری را شناسایی و با استفاده از داده های موجود، شرایط آتی را پیش بینی کند.
اطلاعات بازیابی
سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است اطلاعات یک بیمارستان شامل موقعیت بیمارستان، تعداد بخش های آن، تعداد تخت، تعداد بیماران داخل بخش ها، اطلاعات پرسنلی، تعداد پزشکان متخصص آن بیمارستان، توزیع پراکندگی مراکز بهداشتی و غیره را در میان تمامی مراکز بهداشتی و درمانی یک کشور، از پایگاه اطلاعاتی بسرعت بازیابی و ارائه نماید. همچنین نمایش اطلاعات توصیفی آن را بر روی صفحه نمایش بسادگی ممکن سازد.
مكانیابی
امروزه استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی وارد مسائلی شده که حتی تصور آن نیز قبالً مشکل به نظر می رسید. تا مدتی پیش گفته می شد هر جا مسائل ما جغرافیائی هستند سیستم اطلاعات جغرافیایی نیاز داریم ولی هم اکنون در مسائل اجتماعی وحتی پزشکی نیز رد پائی از سیستم اطلاعات جغرافیایی به چشم می خورد. آنچه مسلم است نمی توان کاربرد خاصی برای سیستم اطلاعات جغرافیایی تعریف نمود که مشخص کننده محدوده و مرزی برای استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی باشد. پیدا کردن نزدیکترین شهر، آبادی،مناطق دور افتاده و محروم، تعیین موقعیت مناطق پر جمعیت و کم جمعیت با ذکر نام و میزان فاصله آنها از مراکز تله مدیسین، میزان دسترسی مناطق به شبکه مخابراتی و غیره توسط یک سیستم اطلاعات جغرافیایی قابل انجام می باشد. تعیین بهترین مکان برای تاسیس مراکز تله مدیسین و موقعیت آنها، تعیین بهترین محل برای نصب آنتن های مخابراتی، همچنین تعیین مناسبترین محل برای تاسیس ساختمان با کاربریهای مختلف و نصب عالئم و غیره با استفاده از آنالیز مکانیابی (selection Site ) در سیستم اطلاعات جغرافیایی قابل دستیابی می باشد.
استقرار بهینه سیستم پزشكی از راه دور
مشکلات موجود در سیستم ارائه خدمات سلامت چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی به دو دسته تقسیم می شود:
1 .مشکلات عمومی: مانند کمبود نیروی انسانی، توزیع ناعادالنه و غلط نیروی انسانی، کمبود تسهیالت و تجهیزات، بی توجهی به اولویت های بهداشت و درمان
2 .مشکلات منطقه ای: مانند عوامل جغرافیایی، عوامل اقلیمی، عوامل ارتباطی، عوامل اقتصادی، سیاسی، آداب و سنن در زمینه ارائه خدمات بهداشتی نه تنها باید برای گروههای برگزیده مانند افراد پردرآمد و مرفه جامعه بلکه برای برآوردن نیازهای عموم مردم سازماندهی صورت پذیرد. مهمترین راه برای فراهم آوردن مراقبت سلامت برای بخش عظیمی از مردم محروم شهرها و روستاها توسعه خدمات و مراقبتهای بهداشتی بطور کارساز است تا همه بتوانند به طور یکسان و عادالنه از این خدمات استفاده کنند. سیاست اجتماعی در سراسر جهان در حال حاضر بر پایه نظام سلامت مبتنی بر مراقبتهای بهداشتی و اولیه بنا شده است (پیشگیری بهتر از درمان) و این امر در راستای هدف سازمان جهان سلامت است. امروزه مشارکت جامعه بعنوان یک جزء اصلی در رویکرد به کل نظام مراقبت سلامت یعنی درمان خدمات ارتقاء و پیشگیری شناخته می شود و تاکید بر تدارک این خدمات برای مردم و انحراف از مراقبت درمانی بسوی مراقبت بهداشتی و از مردم شهری به روستایی می باشد.
با توجه به مطالب فوق الذکر می توان به این نتیجه دست پیدا کرد که در این موارد هیچ جایگزینی بجای تله مدیسین برای نواحی دور از دسترس و کاراتر از سرویس های رایج تله مدیسین برای مناطق دور افتاده و روستایی نیست.
نتیجه گیری
با توجه به مشکالت موجود و نقش و کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در رفع مشکالت عمومی و منطقه ای، سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است برای استقرار سیستم های پزشکی از راه دور پاسخگوی این مشکالت بگونه ای که در ذیل توضیح داده خواهد شد، باشد.
کمبود نیروی انسانی
در حال حاضر با توجه به رشد روزافزون جمعیت و نیاز آنها به استفاده از مراکز بهداشتی و درمانی، نیروی انسانی این مراکز برای خدمت رسانی به این جمعیت کافی نیست و باید متناسب با افزایش جمعیت هر منطقه، خدمات مراکز بهداشتی و درمانی آن مراکز نیز افزوده گردد. لذا سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است با بازیابی اطلاعات جمعیتی هر منطقه و متناسب با افزایش و یا کاهش جمعیت منطقه مورد نظر، شناسایی و تجهیز مراکز به سیستم تله مدیسین را به دنبال داشته باشد.
کمبود تسهیلات و تجهیزات
با توجه به افزایش جمعیت و بدنبال آن توسعه شهرها، نیاز به مراکز بهداشتی و درمانی مجهز احساس می شود. همچنین بدنبال افزایش جمعیت در مناطق محروم و روستاها و با توجه به کمبود تخصیص منابع مالی به این مناطق، امکان دستیابی این مناطق به تجهیزات درمانی کم است لذا رفع این مشکالت می تواند با همکاری پزشکی از راه دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی مرتفع گردد. سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است نیاز مراکز بهداشتی به تجهیزات مورد نیاز سیستم های دورا پزشکی از قبیل ویدئوکنفرانسینگ، تجهیزات مراقبت از راه دور، تجهیزات الزم در جهت انتقال علایم حیاتی و غیره را با توجه به جمعیت و میزان استفاده آن مناطق از تجهیزات تعیین کند.
عوامل مكانی و اقلیمی
با توجه به اینکه در تله مدیسین، تشخیص و درمان بصورت غیرحضوری صورت می گیرد، لذا پزشک متخصص در درجه اول باید به سوابق بیمار دسترسی داشته باشد. از جمله اطلاعاتی که می تواند به یک پزشک در تشخیص و درمان بیمار بسیار مهم و موثر باشد، اطالع از محل سکونت بیمار، شرایط محیطی، شرایط آب و هوایی منطقه، نزدیکی و دوری از منابع آبی دریاها و اقیانوسها و غیره می باشد. کلیه این اطلاعات بعنوان داده های مکانی و غیر مکانی شناخته می شوند لذا داشتن یک بانک اطالاتی قوی می تواند بعنوان ابزاری مهم برای پزشک تلقی گرددکمک شایانی در تشخیص راه درمان کند. بنابراین، اطلاعات مکانی از پیش نیازها و عوامل ضروری بشمار می رود. از آنجایی که سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است جهان را بصورت واقعی در محیط خود ترسیم نماید، پزشک متخصص می تواند همزمان محل زندگی بیمار را بسرعت شناسایی و اطلاعات مکانی و اقلیمی محیط زندگی بیمار را مشاهده نماید.
شناسایی مناطق دورافتاده
بعضی از مناطق مانند مناطق جنگلی، مناطق صعب العبور و یا حتی اقیانوسها بعلت برخی موانع طبیعی یا موقعیت مکانی برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی دور از دسترس می باشند. با توجه به اینکه ارائه خدمات پزشکی به این مناطق به سختی صورت می گیرد لذا سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است اینگونه مناطق را شناسایی و با استقرار سیستم دورا پزشکی در این مناطق کلیه اطلاعات و سوابق بیمار را به پزشک ارائه نماید.
شبكه ارتباطی
پزشکی از راه دور طبق تعریف عبارت از عمل مراقبت پزشکی با استفاده از ارتباطات صوتی و تصویری لزوم برقراری ارتباط از مرکز با سایر مناطق داشتن شبکه مخابراتی می باشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است تمامی مناطق روی کره زمین را که از نظر دارا بودن شبکه ارتباطی ضعیف و یا خوب هستند را شناسایی و نیز مناطق را از نظر نوع شبکه ارتباطی (ADSL ،up Dial و غیره)طبقه بندی کند و این اطلاعات را بصورت نقشه، جدول و یا نمودار به برنامه ریزان ارائه نماید تا آنها بتوانند نسبت به استقرار واحد پزشکی از راه دور با در نظر گرفتن شرایط موجود منطقه از لحاظ شبکه ارتباطی و مکان اقدام کنند.
شناسایی مناطق محروم
یکی از دلایل به وجود آمدن مناطق محروم دوری از شهر و مرکز استان است؛ به نحوی که هرچه روستا از مرکز استان و یا مرکز شهرستان دورتر باشد درصد محرومیت و کمبود امکانات باال می رود و روستاهای دورتر دچار فقر امکانات بهداشتی و درمانی شدیدتری هستند که باید با ایجاد شبکه های دورا پزشکی سعی در مرتفع کردن مشکالت موجود در سطح دو و سه بهداشت و درمان نمود. سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است تمامی مناطق سطح زمین را شناسایی و روستاها و شهرها را به تفکیک مناطق محروم از امکانات و مناطق دارای امکانات تخصصی بهداشتی و درمانی طبقه بندی و نمایش دهد. از آنجایی که بهترین ابزار برای رفع مشکل بهداشتی و درمانی این مناطق محروم استفاده از سیستم دورا پزشکی است لذا برنامه ریزان می توانند با استفاده از قابلیت مکانیابی سیستم اطلاعات جغرافیایی مناطق محروم را شناسایی و نسبت به تجهیز و راه اندازی سیستم تله مدیسین اقدام نمایند.با توجه به کمبود نیروی متخصص در اکثر مناطق بخصوص مناطق محروم و دور افتاده، مهمترین گام در جهت افزایش سطح علمی پزشکان، آموزش از راه دور است تا در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود. با استفاده از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی می توان مناطقی که فاقد نیروی متخصص می باشند را شناسایی و با توجه به نیاز منطقه به تخصص خاص طبقه بندی کرد و سپس اقدام به افزایش سطح علمی و آموزش از راه دور این افراد نمود. با توجه به اطلاعات فوق، با جمع آوری و وارد کردن داده ها و اطلاعات و در نهایت ایجاد یک پایگاه داده قدرتمند و با استفاده از روشهای تحلیل مکانی توسط متخصصین بخش سیستم اطلاعات جغرافیایی، میتوان اقدام به ترسیم و تهیه نقشه، جدول، نمودار و گزارش های مورد نیاز برنامه ریزان بخش بهداشت و درمان در رابطه با نیاز و تقاضا برای خدمات سلامت در یک محدوده جغرافیای خاص و امکانات و توانمندی های موجود در حوزه سلامت و همچنین زیرساختها و امکانات فنی و تکنولوژیک موجود در آن منطقه جغرافیایی خاص نمود تا بر اساس مجموعه این اطلاعات تصمیم گیریها و پیاده سازی طرح های بزرگ و جامع تله مدیسین در نهایت دقت، واقع بینی و آینده نگری صورت گیرد.
شبكه ارتباطی
پزشکی از راه دور طبق تعریف عبارت از عمل مراقبت پزشکی با استفاده از ارتباطات صوتی و تصویری لزوم برقراری ارتباط از مرکز با سایر مناطق داشتن شبکه مخابراتی می باشد. سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است تمامی مناطق روی کره زمین را که از نظر دارا بودن شبکه ارتباطی ضعیف و یا خوب هستند را شناسایی و نیز مناطق را از نظر نوع شبکه ارتباطی (ADSL ،up Dial و غیره)طبقه بندی کند و این اطلاعات را بصورت نقشه، جدول و یا نمودار به برنامه ریزان ارائه نماید تا آنها بتوانند نسبت به استقرار واحد پزشکی از راه دور با در نظر گرفتن شرایط موجود منطقه از لحاظ شبکه ارتباطی و مکان اقدام کنند.
شناسایی مناطق محروم
یکی از دالیل به وجود آمدن مناطق محروم دوری از شهر و مرکز استان است؛ به نحوی که هرچه روستا از مرکز استان و یا مرکز شهرستان دورتر باشد درصد محرومیت و کمبود امکانات باال می رود و روستاهای دورتر دچار فقر امکانات بهداشتی و درمانی شدیدتری هستند که باید با ایجاد شبکه های دورا پزشکی سعی در رفع مشکلات موجود در سطح دو و سه بهداشت و درمان نمود. سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر است تمامی مناطق سطح زمین را شناسایی و روستاها و شهرها را به تفکیک مناطق محروم از امکانات و مناطق دارای امکانات تخصصی بهداشتی و درمانی طبقه بندی و نمایش دهد. از آنجایی که بهترین ابزار برای رفع مشکل بهداشتی و درمانی این مناطق محروم استفاده از سیستم دورا پزشکی است لذا برنامه ریزان می توانند با استفاده از قابلیت مکانیابی سیستم اطلاعات جغرافیایی مناطق محروم را شناسایی و نسبت به تجهیز و راه اندازی سیستم تله مدیسین اقدام نمایند.با توجه به کمبود نیروی متخصص در اکثر مناطق بخصوص مناطق محروم و دور افتاده، مهمترین گام در جهت افزایش سطح علمی پزشکان، آموزش از راه دور است تا در وقت و هزینه ها صرفه جویی شود. با استفاده از قابلیت های سیستم اطلاعات جغرافیایی می توان مناطقی که فاقد نیروی متخصص می باشند را شناسایی و با توجه به نیاز منطقه به تخصص خاص طبقه بندی کرد و سپس اقدام به افزایش سطح علمی و آموزش از راه دور این افراد نمود. با توجه به اطلاعات فوق، با جمع آوری و وارد کردن داده ها و اطلاعات و در نهایت ایجاد یک پایگاه داده قدرتمند و با
استفاده از روشهای تحلیل مکانی توسط متخصصین بخش سیستم اطلاعات جغرافیایی، میتوان اقدام به ترسیم و تهیه نقشه، جدول، نمودار و گزارش های مورد نیاز برنامه ریزان بخش بهداشت و درمان در رابطه با نیاز و تقاضا برای خدمات سلامت در یک محدوده جغرافیای خاص و امکانات و توانمندی های موجود در حوزه سلامت و همچنین زیرساختها و امکانات فنی و تکنولوژیک موجود در آن منطقه جغرافیایی خاص نمود تا بر اساس مجموعه این اطلاعات تصمیم گیریها و پیاده سازی طرح های بزرگ و جامع تله مدیسین در نهایت دقت، واقع بینی و آینده نگری صورت گیرد.
همچنین بخوانید:
تله مدیسین و حل مشکلات مراقبت سلامت (بخش اول)
درمان از راه دور چیست؟
هوش مصنوعی با راهکاری تازه بازدهی بیمارستان‌ها را افزایش می‌دهد